Mắc bệnh gout từ nhiều năm nay, nên trong bữa vui miệng, chỉ cần ăn quá đà chút là các đốt khớp bàn chân ông Nguyễn Văn C (Hạ Hòa, Phú Thọ) lại sưng, đau nhức. Gần một năm nay, được ông anh họ từ miền Nam ra cho gói thuốc tễ, mặc dù chẳng có nhãn mác nhưng mỗi lần đau vì cơn gout hành hạ, ông chỉ uống đến lần thứ hai là cơn đau dịu hẳn. Tuy nhiên, mới đây đi khám sức khỏe, ông C choáng váng khi bác sĩ thông báo ông bị suy tuyến thượng thận mà nguyên nhân từ corticoid. Ông chia sẻ: “Tôi đem thắc mắc hỏi lại bác sĩ corticoid ở đâu ra khi tôi chỉ uống mỗi thuốc tễ lại là thuốc nam, thì nhận được câu trả lời, rất có thể thành phần corticoid được trộn chính trong loại thuốc đó”.
Còn bà Lê Thị S (Trị Quận, Phù Ninh) cũng đau khớp mạn tính. Cứ trái nắng trở trời, ổ khớp đầu gối của bà sưng vù, đau nhức. Được người quen giới thiệu có ông thầy lang điều trị tốt, giúp hết hẳn đau nhức, nên hai năm nay, mỗi lần đau đớn không chịu nổi bà lại đến đó bốc thuốc. Mỗi lần như vậy, cơn đau của bà dịu hẳn, đi lại cũng dễ dàng hơn nhiều. Gần đây, phát hiện có nhiều vết xung huyết trên da, bà đến viện khám và bác sĩ kết luận, bà bị loãng xương nặng, rất dễ gãy xương nếu có va chạm mạnh; Đồng thời, mắc thêm đái tháo đường. Đáng nói, nguyên nhân chính lại do thành phần corticoid vốn dĩ có trong chính loại thuốc bà thường dùng khi điều trị viêm khớp gây nên.
Trao đổi với Dược sĩ Hoàng Thị Nga, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh được biết: Thường sau một thời gian dùng thuốc có trộn lẫn corticoid kéo dài, người bệnh sẽ có biểu hiện ngộ độc, trong y khoa gọi là “hội chứng giả Cushing”, việc trộn các hoạt chất có tác dụng dược lý mạnh của tân dược vào các dạng bào chế đông dược, thực phẩm chức năng... là nhằm tạo ra những hiệu quả tức thời cho người bệnh: Giảm đau, ăn ngon, ngủ yên, tăng cân, sinh lực dồi dào, trí óc minh mẫn... Tuy nhiên, di chứng về sau cho sức khỏe là hết sức nặng nề. Thông thường, người bệnh sẽ rất khó lường trước được các nguy hiểm vì cứ tin rằng mình đang uống thuốc có nguồn gốc dược liệu an toàn và uống kéo dài. Chỉ đến khi phát hiện những tác dụng có hại thì đã muộn, tình trạng bệnh đã rất trầm trọng.
Những tác hại đông dược pha tân dược gây ra có thể là: Loét dạ dày, gây xốp xương, phù, tăng huyết áp, rậm lông (thuốc có chất corticoid), loét đường tiêu hóa, xuất huyết, dị ứng (thuốc có hoạt chất chống viêm không steroid), buồn ngủ, khô miệng (thuốc có cyproheptadin), suy gan (thuốc có paracetamol); nhức đầu, chóng mặt, dạ dày khó chịu (thuốc có sildenafil). Nếu dùng sildenafil kết hợp với các thuốc nhóm nitrate - thuốc trị đau thắt ngực - thì còn nguy cơ gây ra tụt huyết áp, trụy tim mạch, dẫn đến tử vong... Vì vậy, việc trộn tân dược vào đông dược là điều cấm kỵ trong bào chế thuốc.
Để chẩn đoán những người bị ngộ độc corticoid, thầy thuốc thường dựa vào các biểu hiện lâm sàng nêu trên, kết hợp với các biểu hiện bùng phát sau ngưng thuốc. Đồng thời đo nồng độ Cortisol trong máu vào buổi sáng giảm thấp hơn bình thường. Trong trường hợp chưa rõ ràng, thầy thuốc có thể làm thêm các xét nghiệm chuyên sâu hơn để định bệnh. Việc điều trị đối với người bệnh lạm dụng corticoid thường phải mất nhiều tháng chăm sóc tại các chuyên khoa về nội tiết và đòi hỏi người bệnh phải kiên trì, hợp tác chặt chẽ với thầy thuốc.
Thầy thuốc sẽ dùng các biện pháp giải độc bằng cách giảm liều thuốc corticoid từ từ, với liều cao rồi giảm dần tới liều sinh lý, sau đó tiến tới dùng cách nhật rồi có thể ngừng thuốc. Phương pháp thứ hai có thể áp dụng là chuyển sang dùng corticoid nhẹ hoặc glucocorticoid, prednisolon cho đến khi xét nghiệm cortisol huyết tương đã ở mức bình thường, người bệnh được ngừng dùng thuốc. Tuy nhiên, trong một năm sau khi ngừng thuốc, người bệnh vẫn phải tái khám để kiểm tra và bù thêm glucocorticoid khi bị bệnh hay chấn thương.
Trong thời gian điều trị, người bệnh cần phải ngưng sử dụng thuốc chứa corticoid trong vài tuần trước khi điều trị dù biết rằng khi ngưng bệnh sẽ bùng phát nhiều hơn vì hiệu ứng phản hồi corticoid. Không dùng lại corticoid dưới bất cứ hình thức nào dù là uống, tiêm chích, tiêm truyền hay hít vào mũi hay bôi ngoài da.
Nhằm phòng tránh nguy cơ bị ngộ độc thuốc corticoid, người bệnh không tự mua dùng các thuốc kháng viêm không rõ nguồn gốc (thuốc giảm đau nhức xương khớp, thuốc trị cảm ho, sổ mũi, viêm xoang). Đa phần các loại thuốc kháng viêm đều có nguồn gốc từ corticoid, do đó, nếu dùng một cách tuỳ tiện không theo sự kiểm soát chặt chẽ của bác sĩ, rất dễ gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm. Thay vào đó, người bệnh nên đi khám bệnh ở các cơ sở y tế có uy tín và dùng thuốc theo đơn của bác sĩ. Nếu muốn điều trị theo phương pháp y học cổ truyền, thì nên đến khám tại các bệnh viện y học cổ truyền, không tin theo các “lang băm” dùng các loại thuốc gia truyền không rõ nguồn gốc./.
Thu Trang