Phú Thọ có trên 2/3 dân số sống ở khu vực nông thôn, miền núi. Đây là địa bàn chiến lược của tỉnh. Được sự quan tâm của Chính phủ và các tổ chức nước ngoài, từ năm 1999 đến nay, Chương trình Mục tiêu Quốc gia NS&VSMT nông thôn tại tỉnh ta đã nhận được các nguồn vốn hỗ trợ từ ngân sách nhà nước và các tổ chức như: DANIDA (Đan Mạch), DFID (Anh), Ngân hàng thế giới WB. Đồng thời, tỉnh ta cũng đã huy động tối đa nguồn lực của địa phương để tổ chức triển khai Chương trình theo kế hoạch đề ra. Đặc biệt, từ năm 2013-2017, Phú Thọ là 1 trong 8 tỉnh triển khai Chương trình NS&VSMT nông thôn dựa trên kết quả tại 8 tỉnh đồng bằng Sông Hồng do Ngân hàng Thế giới tài trợ. Trong đó, hợp phần vệ sinh có kinh phí đầu tư hơn 32 tỷ đồng bao gồm xây dựng các công trình cấp nước và vệ sinh trường học, trạm y tế xã; hỗ trợ hộ nghèo và gia đình chính sách xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh. Các công trình vệ sinh hộ gia đình được đầu tư theo phương thức hỗ trợ xây dựng mô hình điểm cho các hộ nghèo, cận nghèo, gia đình chính sách, từ đó tuyên truyền vận động nhân dân tự đầu tư. Hiện nay, theo quyết định số 2262/QĐ-UBND ngày 09/09/2013 của UBND tỉnh về việc phê duyệt thiết kế mẫu, đơn giá, mức hỗ trợ xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh hộ gia đình, hộ nghèo và gia đình chính sách được hỗ trợ không quá 4 triệu đồng/công trình và không quá 2 triệu đồng đối với các hộ cận nghèo. Các hộ gia đình ở nông thôn có nhu cầu xây dựng mới, cải tạo, nâng cấp các công trình nước sạch và nhà tiêu hợp vệ sinh sẽ được vay vốn từ Ngân hàng Chính sách xã hội với mức lãi suất ưu đãi.
Để triển khai thực hiện Chương trình đúng trọng tâm, trọng điểm và đạt hiệu quả, tỉnh ta đã kiện toàn Ban chỉ đạo về chương trình Mục tiêu quốc gia về NS&VSMT nông thôn từ tỉnh xuống cơ sở, thành lập Ban điều hành dự án vệ sinh nông thôn, giao cho Sở Y tế chủ trì triển khai dự án. Là cơ quan đầu mối thực hiện hợp phần vệ sinh, Sở Y tế đã chỉ đạo Trung tâm Y tế dự phòng hướng dẫn các Trung tâm Y tế tuyến huyện, các trạm y tế xã xây dựng mạng lưới cơ sở thực hiện tuyên truyền, vận động xây dựng các công trình vệ sinh với sự tham gia của các ban, ngành, đoàn thể; trong đó lực lượng nòng cốt là cán bộ y tế các cấp. Bà Nguyễn Thị Kim Loan, Phó Giám đốc Trung tâm Y tế Dự phòng tỉnh cho biết: “Triển khai thực hiện hợp phần vệ sinh, nhất là việc hỗ trợ xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh hộ gia đình, Trung tâm đã thực hiện đồng bộ các giải pháp về chuyên môn, nghiệp vụ, truyền thông, giải pháp về công nghệ và huy động sự vào cuộc của các cấp chính quyền và cộng đồng. Trong đó, tập trung vào các hoạt động như: Điều tra thực trạng nhà tiêu hộ gia đình, các đối tượng thuộc diện ưu tiên được hỗ trợ kinh phí để tư vấn và hỗ trợ xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh; tổ chức các lớp tập huấn; thăm hộ gia đình để tuyên truyền, vận động các hộ dân xây dựng nhà tiêu hợp vệ sinh đạt tiêu chuẩn, hướng dẫn người dân thực hiện các thủ tục vay vốn ưu đãi từ Ngân hàng Chính sách; tuyên truyền trên hệ thống loa truyền thanh xã,; giám sát chặt chẽ quá trình triển khai tại cơ sở…
Từ sự nỗ lực của Ngành Y tế và sự phối hợp của các ban, ngành, đoàn thể địa phương, đến nay, trên địa bàn toàn tỉnh tỷ lệ hộ gia đình có nhà tiêu đạt 95,26%, hộ gia đình có nhà tiêu hợp vệ sinh đạt 58,6%. Năm 2013, số lượng nhà tiêu hợp vệ sinh được xây mới là 1352 chiếc, trong đó đã hỗ trợ xây dựng mới được 574 nhà tiêu hợp vệ sinh cho các hộ gia đình nghèo, cận nghèo và gia đình chính sách.
Anh Trần Trọng Việt - một trong những hộ gia đình ở Khu 7, xã Bản Nguyên được hưởng lợi từ dự án cho biết: Trước đây, nhà tiêu của gia đình anh được dựng tạm không có hệ thống thoát nước và xử lý chất thải, nhiều ruồi, muỗi rất mất vệ sinh. Từ khi có nhà tiêu mới, anh thấy môi trường sinh hoạt trong gia đình không còn bị ô nhiễm và đặc biệt đã đảm bảo yêu cầu sinh hoạt cá nhân cho từng thành viên trong gia đình.
Thực tế, tiến trình bao phủ nhà tiêu hợp vệ sinh tại tỉnh ta được đánh giá rất tích cực, vượt mục tiêu hàng năm đề ra nhưng vẫn đang phải đối mặt với nhiều thách thức. Một nguyên nhân không nhỏ dẫn tới thực trạng nhà vệ sinh nông thôn còn bị bỏ ngỏ chính là người dân chưa quan tâm đến vấn đề vệ sinh môi trường, nhận thức và hành vi sử dụng công trình hợp vệ sinh chưa cao, nhất là vùng sâu, vùng xa. Tình trạng sử dụng phân người và gia súc chưa được xử lý an toàn để bón ruộng, nuôi cá vẫn tồn tại ở một số vùng nông thôn, phát tán mầm bệnh ra môi trường, nguy cơ phát triển thành dịch... Mặt khác, do điều kiện kinh tế còn khó khăn nên việc người dân đầu tư xây dựng công trình hợp vệ sinh còn hạn chế.
Trước thực trạng trên, nhằm duy trì những kết quả đã đạt được, khắc phục khó khăn, thách thức và hoàn thành mục tiêu Chương trình, trong thời gian tới cần tăng cường sự phối hợp của Ngành Y tế với các ban, ngành liên quan cũng như nâng cao hơn nữa trách nhiệm của các cấp chính quyền, các ban, ngành, đoàn thể các cấp trong việc triển khai và thực hiện Chương trình; Khảo sát nhu cầu thực tế, phối hợp với Ngân hàng chính sách xã hội và chính quyền địa phương để người dân tiếp cận với nguồn vốn ưu đãi đăng ký xây dựng công trình hợp vệ sinh. Ðồng thời, công tác thông tin, giáo dục, truyền thông cần tiếp tục được đẩy mạnh, nhất là truyền thông trực tiếp tại các thôn, bản, khu dân cư nhằm thúc đẩy nhu cầu xây dựng và sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh, cũng như việc thực hành vệ sinh trở thành thói quen thường xuyên đối với mọi người dân ở vùng nông thôn. Phấn đấu tới năm 2015, toàn tỉnh có 65% hộ gia đình khu vực nông thôn có nhà tiêu hợp vệ sinh, 100% các trường mầm non và phổ thông, trạm y tế xã có nhà tiêu hợp vệ sinh; 100% nhà máy, trạm cấp nước tập trung ở khu vực nông thôn được giám sát chất lượng nước./.