Bệnh dại là bệnh viêm não tủy cấp tính do vi rút dại gây ra, lây truyền từ động vật sang người chủ yếu qua vết cắn của động vật mắc bệnh. Tại Việt Nam, bệnh dại lưu hành ở nhiều địa phương, chủ yếu là ở các tỉnh miền núi với nguồn truyền bệnh chính là chó. Bệnh thường tăng cao vào mùa nắng nóng từ tháng 5 đến tháng 8 hàng năm, gặp ở mọi lứa tuổi và hầu hết các trường hợp tử vong do bệnh dại đều không tiêm vắc xin. Hiện nay chưa có thuốc đặc trị để điều trị bệnh, tuy nhiên có thể phòng và điều trị dự phòng bằng vắc xin và huyết thanh kháng dại. Đây là biện pháp hiệu quả để phòng, chống bệnh dại ở người.
Vắc xin dại là loại vắc xin có khả năng kích hoạt hệ thống miễn dịch của người được tiêm, tạo ra các kháng thể chống lại virus dại. Những kháng thể được vắc xin dại kích thích tạo ra có cơ chế nhận diện những “kẻ xâm lược” là virus dại và tiêu diệt chúng, giúp bảo vệ cơ thể người tiêm khỏi sự tấn công của bệnh dại. Vắc xin dại có thể ngăn cản sự lây nhiễm của virus nếu tiêm phòng sớm, trước khi bị động vật cắn (trước phơi nhiễm). Trong trường hợp bị động vật cắn, cần tiêm phòng dại càng sớm càng tốt, tuyệt đối không nên chủ quan khi không thấy có bất kỳ triệu chứng nào. Bởi thời gian ủ bệnh của virus dại thường từ vài ngày đến vài tháng, lâu hơn nữa có thể là 1 năm. Trong thời kỳ ủ bệnh, cơ thể người bệnh sẽ không xuất hiện các triệu chứng bất thường vì virus dại vẫn chưa tấn công đến não. Nếu người bệnh chủ quan không tiêm phòng dại khi virus dại đã di chuyển đến não thì các triệu chứng xấu lập tức xuất hiện và nguy cơ tử vong gần như là 100%, vắc xin hoàn toàn không còn khả năng cứu chữa.
Lịch tiêm vắc xin phòng bệnh Dại
Tiêm phòng bệnh Dại trước khi phơi nhiễm: Tiêm 3 mũi vào các ngày 0, 7, 21 hoặc 28. Sau đó 1 năm tiêm nhắc lại 1 mũi và sau 5 năm tiêm nhắc lại 1 lần.
Tiêm phòng bệnh Dại khi xác định có phơi nhiễm:
- Người chưa tiêm dự phòng:
+ Tiêm 3 mũi vào các ngày 0, 3, 7 (sau 10 ngày theo dõi con vật còn sống).
+ Tiêm 5 mũi vào các ngày 0, 3, 7, 14, 28 (con vật bệnh, chết không theo dõi được).
-Người đã tiêm dự phòng trước khi phơi nhiễm theo lịch, khi bị con vật cắn thì cần đến Trung tâm Y tế hoặc địa điểm tiêm chủng để được cán bộ y tế tư vấn, nếu cần thiết thì sẽ tiêm 02 mũi vắc xin vào các ngày 0, 3.
Tiêm huyết thanh kháng dại ngay khi:
- Vết cắn/cào chảy máu ở vùng xa thần kinh trung ương: Tại thời điểm cắn người, nếu con vật có triệu chứng dại hoặc không theo dõi được con vật.
- Vết cắn/cào sâu, nhiều vết; vết cắn/cào gần thần kinh trung ương (đầu, mặt, cổ); vết cắn/cào ở vùng có nhiều dây thần kinh (đầu chi, bộ phận sinh dục): tại thời điểm cắn người nếu con vật bình thường, hoặc có triệu chứng dại hoặc không theo dõi được.
Để chủ động phòng chống bệnh Dại, Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế khuyến cáo người dân cần thực hiện tốt các biện pháp: Tiêm phòng đầy đủ cho chó, mèo nuôi và tiêm nhắc lại hàng năm theo khuyến cáo của ngành thú y. Không thả rông chó, mèo; chó ra đường phải được đeo rọ mõm. Không đùa nghịch, trêu chọc chó, mèo. Khi bị chó, mèo cắn, cào, liếm cần rửa kỹ vết thương bằng nước và xà phòng đặc liên tục trong 15 phút, nếu không có xà phòng thì phải xối rửa vết thương bằng nước sạch. Đây là biện pháp sơ cứu hiệu quả để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh dại khi bị chó, mèo cắn. Sau đó tiếp tục rửa vết thương bằng cồn 70%, cồn iod, hạn chế làm dập vết thương và không được băng kín vết thương, đến ngay cơ sở y tế gấn nhất để được tư vấn và tiêm phòng dại kịp thời. Chỉ có tiêm phòng dại mới ngăn ngừa không bị bệnh dại. Tuyệt đối không dùng thuốc nam, không tự chữa, không nhờ thầy lang chữa bệnh dại./.
Đào Lan tổng hợp