Theo báo cáo đánh giá công tác chăm sóc sơ sinh sớm thiết yếu của khu vực Tây Thái Bình Dương năm 2016-2017, tại Việt Nam, 73% trẻ mới sinh được cho bú sớm trong vòng một giờ đầu sau sinh, mục tiêu đến năm 2020 tỷ lệ cho trẻ bú sớm đạt 85%.
Cho trẻ bú sớm trong vòng một giờ đầu sau sinh rất quan trọng. Trẻ bú mẹ từ 2 - 23 giờ sau khi sinh có tỷ lệ tử vong cao hơn 33% so với trẻ được bú mẹ sớm trong vòng một giờ đầu sau sinh. Với những trẻ sơ sinh bắt đầu bú sữa mẹ 24 giờ sau khi sinh hoặc lâu hơn nữa thì nguy cơ tử vong cao hơn gấp 2 lần.
Sự khác nhau giữa các loại sữa mẹ
Sữa non: Là loại sữa mẹ đặc biệt, được tiết ra trong 3 ngày đầu sau đẻ. Sữa non sánh đặc, có màu vàng nhạt hoặc trong. Sữa non chứa nhiều đạm hơn sữa trưởng thành. Trẻ được bú sữa non trong những bữa bú đầu tiên rất quan trọng, đặc biệt trong vòng 1 giờ đầu sau sinh. Sữa non đã có sẵn trong vú ngay khi trẻ sinh ra. Không nên cho trẻ bất cứ thức ăn, nước uống nào trước khi trẻ bắt đầu bú mẹ.
Sữa trưởng thành: Sau khoảng 3-4 ngày sữa non chuyển sang sữa trưởng thành. Số lượng sữa nhiều hơn làm 2 bầu vú bà mẹ đầy, căng cứng. Người ta gọi đây là hiện tượng xuống sữa.
Sữa đầu bữa: Là sữa được tiết ra đầu bữa bú của trẻ. Sữa đầu bữa có màu trắng trong, số lượng nhiều và cung cấp nhiều đạm, đường, nước và các chất dinh dưỡng khác.
Sữa cuối bữa: Là sữa được tiết ra cuối bữa bú của trẻ. Sữa cuối bữa có màu trắng vì chứa nhiều chất béo hơn sữa đầu bữa. Chất béo cung cấp nhiều năng lượng cho trẻ giúp trẻ lớn nhanh hơn, vì vậy, cần cho trẻ bú đến hết sữa cuối, không để trẻ nhả vú sớm hay mẹ chuyển bên sớm quá.
Lợi ích nuôi con bằng sữa mẹ
Đối với trẻ: Là nguồn dinh dưỡng hoàn hảo, đáp ứng đầy đủ nhu cầu của trẻ trong 6 tháng đầu. Thúc đẩy sự phát triển toàn diện của trẻ. Giúp trẻ phát triển trí não tối ưu. Phòng ngừa các bệnh nhiễm khuẩn, nhất là tiêu chảy và nhiễm khuẩn hô hấp; dễ tiêu hóa và hấp thu; sạch sẽ, luôn sẵn sàng và ở nhiệt độ phù hợp.
Đối với mẹ: Cho trẻ bú sớm ngay sau khi sinh giúp xổ rau thai, kích thích co hồi tử cung và giảm nguy cơ chảy máu sau đẻ cho mẹ; kích thích tăng cường sản xuất sữa và phòng cương tức vú cho mẹ. Giúp tăng cường tình cảm mẹ con. Giảm nguy cơ ung thư vú, ung thư buồng trứng cho mẹ. Chậm có kinh và có thai lại giúp mẹ kế hoạch hóa gia đình.
Lợi ích với xã hội: Giảm nguy cơ bệnh tật và các chi phí về y tế.
Nguyên tắc nuôi con bằng sữa mẹ
Trẻ bú càng sớm càng tốt ngay sau khi sinh (trong 1 giờ đầu) để kích thích mẹ tiết sữa.
Cho trẻ bú theo nhu cầu bất kể ngày đêm.
Bú hoàn toàn trong vòng 6 tháng đầu, không cần ăn thêm bất kỳ thức ăn đồ uống nào khác.
Bú hết một bên vú rồi mới chuyển sang bên kia để đảm bảo trẻ được bú cả sữa đầu và sữa cuối.
Thời gian trung bình mỗi bữa bú 15 – 20 phút.
Nên cai sữa khi trẻ được 24 tháng hay lâu hơn nếu có thể.
Khi mẹ bị bệnh, trẻ ốm, trẻ không tự bú được thì nên vắt sữa và cho trẻ ăn bằng thìa.
Tư thế bú đúng
Tư thế: Tùy điều kiện mẹ có thể cho trẻ bú ở tư thế nằm hay ngồi nhưng phải đảm bảo bà mẹ và trẻ đều ở tư thế thoải mái, thư giãn. Đầu và thân trẻ phải nằm trên cùng một đường thẳng. Bụng trẻ áp sát vào bụng mẹ. Mặt trẻ quay vào vú mẹ và mũi trẻ đối diện với núm vú.
Cách ngậm bắt vú đúng: Quầng vú ở phía trên miệng trẻ còn lại nhiều hơn quầng vú ở phía dưới. Miệng trẻ mở rộng. Môi dưới hướng ra ngoài. Cằm trẻ chạm vào vú mẹ.
Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tối ưu cho trẻ, bú mẹ có lợi cho cả mẹ và con. Trẻ cần được bú sữa non, bú ngay trong vòng một giờ đầu sau sinh. Trẻ cần được nuôi bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu và tiếp tục bú mẹ đến 24 tháng./.
Đỗ Hằng