Ngày 24/3 hằng năm được Tổ chức Y tế thế giới chọn là Ngày thế giới phòng chống lao, nhằm nâng cao nhận thức về bệnh lao trên toàn cầu cũng như kêu gọi các quốc gia nỗ lực loại trừ bệnh lao, giúp người bệnh mắc lao được tiếp cận, chẩn đoán, điều trị và chăm sóc y tế. Tại Việt Nam, chủ đề Ngày Thế giới phòng, chống lao năm 2021 là: “Việt Nam chiến thắng Covid – Chấm dứt bệnh lao”. Chủ đề muốn nêu rõ từ cuộc chiến chống dịch bệnh COVID-19 mọi người hãy chung tay tích cực hơn nữa trong công cuộc phòng, chống bệnh lao.
Việt Nam hiện vẫn là nước có gánh nặng bệnh lao cao, là một trong 30 nước có gánh nặng bệnh lao kháng đa thuốc cao nhất thế giới. Ước tính tại Việt Nam mỗi năm có 170.000 ca mắc mới (báo cáo WHO 2020). Trong đó, 63% bệnh nhân lao thường, 98% bệnh nhân lao kháng thuốc, 70% người mắc lao ở trong độ tuổi lao động. Hằng năm, số người tử vong do lao còn cao hơn nhiều số tử vong do tai nạn giao thông. Lao là một bệnh lây nhiễm, tuy nhiên bệnh có thể chữa khỏi hoàn toàn nếu được chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời.
Tại tỉnh Phú Thọ, Chương trình Chống lao có mạng lưới trải rộng từ tỉnh đến cơ sở với một bệnh viện chuyên khoa tuyến tỉnh, 13/13 trung tâm y tế huyện, thị, thành có Tổ chống lao/HIV và 100% trạm y tế xã, phường, thị trấn có cán bộ chuyên trách và cộng tác viên tại các khu dân cư. Hoạt động phòng, chống lao đã đạt được kết quả tích cực. Nhận thức của người dân về bệnh lao ngày càng được nâng lên, đa số người bệnh tuân thủ theo phác đồ điều trị, tỷ lệ người bệnh điều trị khỏi đạt trên 93%. Tuy nhiên số liệu thống kê cho thấy, trung bình mỗi năm các cơ sở y tế trên địa bàn tỉnh phát hiện mới và đưa vào quản lý điều trị cho từ 650 – 750 người bệnh.
Một trong những điều quan trọng nhất trong Chương trình phòng chống bệnh lao là việc phát hiện và điều trị sớm các trường hợp mắc bệnh. Để thực hiện tốt nhiệm vụ này, trong những năm qua, Bệnh viện Phổi tỉnh Phú Thọ đã triển khai hiệu quả chương trình khám sàng lọc bệnh lao miễn phí trong cộng đồng cho những đối tượng thuộc nhóm nguy cơ cao. Qua đó, ngày càng có nhiều người bệnh lao được phát hiện và điều trị, góp phần hạn chế lây lan. Đặc biệt, công tác truyền thông, tư vấn trước và trong quá trình khám sàng lọc giúp người dân nâng cao ý thức chủ động phòng, phát hiện, điều trị sớm khi có dấu hiệu mắc bệnh lao. Bên cạnh đó, Bệnh viện hoàn toàn chủ động trong việc điều trị lao kháng thuốc, người bệnh không cần phải lên cơ sở y tế tuyến trên để điều trị. Các công nghệ mới, thuốc mới trong điều trị đã được áp dụng hiệu quả ngay cả với lao đa kháng và siêu kháng thuốc. Bệnh viện Phổi cũng đã triển khai chiến lược “2X” (Xquang-Xpert) vào phát hiện chủ động các trường hợp mắc lao với hiệu quả quả cao gấp 7 lần so với phát hiện thụ động hiện nay. Trong năm 2020, Bệnh viện Phổi đã khám cho trên 25.000 người dân trên địa bàn tỉnh. Xét nghiệm GeneXpert 1.200 trường hợp, phát hiện 198 ca dương tính (+), 14 ca kháng thuốc. 100% trường hợp phát hiện lao được đưa vào quản lý, điều trị. Không chỉ có giá trị trong phát hiện các ca mắc lao, máy Gene Xpert còn có tác dụng hiệu quả trong xét nghiệm SARS-CoV-2. Hệ thống xét nghiệm Gene Xpert sẵn sàng tham gia xét nghiệm SARS-CoV-2 khi có yêu cầu. Đây sẽ là một phương pháp mới nhanh chóng, hiệu quả, phát hiện sớm người mắc COVID-19.
Thực hiện xét nghiệm sàng lọc lao bằng hệ thống xét nghiệm Gene Xpert-BV Phổi
Hưởng ứng Ngày Thế giới phòng chống lao, ngành Y tế đẩy mạnh truyền thông vận động nhân dân ủng hộ Quỹ PASTB thông qua cổng thông tin nhân đạo Quốc gia 1402. Mỗi tin nhắn gửi đi sẽ tạo thêm cơ hội giúp đỡ người bệnh lao có thể chiến thắng được bệnh tật, tìm lại niềm vui trong cuộc sống, tạo cơ hội cho người bệnh được điều trị khỏi, giảm nguồn lây trong cộng đồng. Toàn bộ số tiền vận động được sẽ phân bổ chi phí mua thẻ Bảo hiểm y tế, hỗ trợ viện phí, dinh dưỡng cho người bệnh lao.
Để có thể thanh toán bệnh lao vào năm 2030, thời gian tới, chương trình chống lao của tỉnh tiếp tục bám sát vào các mục tiêu, thực hiện sự chỉ đạo của các cấp và tăng cường tập trung vào các hoạt động phát hiện sớm bệnh trong cộng đồng như: Tăng cường khám sàng lọc phát hiện các trường hợp mắc lao trong cộng đồng, áp dụng hiệu quả các kỹ thuật chẩn đoán mới như GeneXpert. Khuyến khích người dân chụp X-quang phổi phát hiện sớm bệnh lao, phát hiện chủ động bệnh lao ở các đối tượng, đặc biệt như người nhiễm HIV, khu vực trại giam, trung tâm cai nghiện. Bên cạnh đó, mở rộng quản lý lao kháng đa thuốc, tăng cường sàng lọc lao ở trẻ em bao gồm cả điều trị bệnh lao và điều trị dự phòng lao. Song song đó, tăng cường công tác truyền thông nâng cao nhận thức và ý thức người dân trong việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời bệnh, cắt đứt nguồn lây ngay tại cộng đồng và tránh những tổn thương cũng như di chứng để lại do bệnh lao gây ra./.
Hiền Nguyễn