 |
| Các Bác sĩ bệnh viện Tâm thần Tỉnh tư vấn cho bệnh nhân mắc bệnh trầm cảm. |
Trầm cảm là chứng bệnh với biểu hiện buồn dai dẳng và không còn hứng thú với những hoạt động mà bản thân thường thích, kèm theo là không còn khả năng thực hiện các công việc hàng ngày, trong ít ít nhất là hai tuần Ngoài ra, người bị trầm cảm thường có một trong những biểu hiện sau: Mệt mỏi, giảm hay tăng cảm giác thèm ăn, mật ngủ hoặc ngủ quá nhiều; lo lắng, giảm khả năng tập trung, thiếu quyết đoán, bồn chồn, có cảm giác mình vô dụng, tội lỗi hoặc tuyệt vọng, có ý nghĩ muốn tự gây tổn thương hoặc tự sát…
Trầm cảm là một trạng thái bệnh lý của cảm xúc, biểu hiện bằng quá trình ức chế toàn bộ hoạt động tâm thần. Nó là bệnh phổ biến ở cộng đồng. Nhiều nghiên cứu về bệnh trầm cảm cho biết tỉ lệ người bệnh trầm cảm ở các quốc gia trên thế giới chiếm tỷ lệ mắc chung khoảng 3-5% dân số. Tuy nhiên, ở nước ta hiện nay có hơn một nửa bệnh nhân trầm cảm không biết hoặc một mực không tin khi bác sĩ chẩn đoán bị trầm cảm. Trầm cảm gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp nhiều trong độ tuổi từ 25 đến 44 tuổi. Bệnh có thể điều trị được bằng các liệu pháp như uống thuốc chống trầm cảm, shock điện.. và quản lý, chăm sóc chu đáo tại gia đình, cộng đồng.
Ở tỉnh ta, trong những năm qua, trung bình mỗi năm có trên 10.000 lượt người bệnh đến khám và trên 2.000 lượt bệnh nhân bị bệnh tâm thần điều trị nội trú tại Bệnh viện Tâm thần tỉnh Phú Thọ, trong đó số bị trầm cảm được điều trị nội trú tại đây hàng năm đều tăng ( Năm 2013: 258 bệnh nhân; năm 2014: 281 bệnh nhân; năm 2015: 302 bệnh nhân; năm 2016: 338 bệnh nhân; quý I năm 2017: 91 bệnh nhân). Qua theo dõi của chúng tôi, số bệnh nhân bị trầm cảm được điều trị tại bệnh viện kết hợp với việc quản lý tại gia đình và cộng đồng, hầu hết đã khỏi bệnh, hàng năm có trên 500 lượt bệnh nhân trầm cảm được quản lý, điều trị ngoại trú tại cộng đồng.
Sảnh chờ trước phòng khám bệnh của Bệnh viện Tâm thần tỉnh Phú Thọ đông nghịt người. Khác với cảnh ở các bệnh viện đa khoa, bệnh nhân ở đây ít nói chuyện với nhau. Nhiều người, nhất là người trẻ tuổi, còn đeo khẩu trang vì sợ ánh mắt dò xét, dị nghị.
Đôi mắt sâu hoắm, thâm quầng sau nhiều đêm mất ngủ, chị N.T.Tr. (23 tuổi, Thanh Sơn, sinh viên năm cuối) ngồi thu mình một góc, tránh sự dò xét của người khác. Sau khi khám, Tr. được bác sĩ cho làm trắc nghiệm tâm lý. Trong lúc Tr. chờ kết quả, chúng tôi hỏi chuyện Tr. Lúc đầu Tr. tỏ ra sợ sệt, e dè, ánh mắt đầy nghi ngại. Phải gần một tiếng sau Tr. mới chịu mở lời trò chuyện. Tr. là con út trong gia đình có 5 anh chị em. Hoàn cảnh khó khăn nên Tr. đi làm thêm kiếm tiền đi học. Thi đỗ đại học, bước chân lên thành phố với niềm tự hào, kỳ vọng của gia đình, mới đầu Tr. rất hào hứng, đầy niềm tin vào một tương lai đổi thay. Nhưng cuộc sống vốn không dễ dàng như Tr. nghĩ. Đến năm học thứ hai, các môn học càng khó dần. Tr. cố vùi đầu vào để “đua” kịp với bài giảng của thầy cô. Chỉ duy nhất một môn học dù cố gắng nhưng ba lần thi đều trượt, Tr. bắt đầu chán nản. Niềm đam mê ban đầu giờ phủ đầy sự chán ghét, buông bỏ. Từng bước chân đến trường của Tr cũng gượng ép. Cuối cùng Tr. bỏ học, kiếm việc làm thêm. Một năm sau quay lại trường, Tr. học hành sa sút, không còn hứng thú. Gia đình thúc giục con học, Tr. càng hoảng sợ và vùi đầu vào sách vở. Áp lực, nỗi sợ đè nén khiến Tr. triền miên mất ngủ, bỏ ăn, rồi thu mình trong bốn bức tường, mất hết hứng thú với mọi việc.Quá mệt mỏi, Tr. đến bệnh viện đa khoa huyện khám. Uống thuốc 10 ngày không giảm, Tr. được chuyển sang Bệnh viện Tâm thần tỉnh,bác sĩ chẩn đoán bị bệnh trầm cảm. Khi bác sĩ nói về bệnh, Tr. không tin mình trầm cảm. Bác sĩ giải thích hồi lâu, chị mới nghe và chấp nhận uống thuốc điều trị. Tr. chia sẻ chị chỉ nói với người trong nhà, còn bạn bè thì giấu biệt vì sợ mọi người đồn đoán bị bệnh tâm thần.
Cũng như chị Tr, chị N.P.L. (TP. Việt Trì) được bạn đưa vào khám với khuôn mặt đờ đẫn, mệt mỏi. Bạn chị L. kể L. vừa ra trường được một năm và về làm việc tại công ty của một người trong gia đình. Người nhà luôn ép L. làm theo ý mình, có khi dùng đến vũ lực, L. sợ hãi, hoảng loạn. Ban đầu chỉ khóc buồn, bỏ ăn. Lâu ngày nỗi sợ ám ảnh khiến L. mất ngủ dài ngày. Chợp mắt chỉ toàn mơ ác mộng. Xấu hổ, L. giấu biệt bạn bè, thu mình sợ sệt. Một thời gian biết được, bạn của L. mới đưa chị vào khám. Cả bạn và L. chỉ nghỉ căng thẳng nên mất ngủ chứ không nghĩ đến chuyện bị trầm cảm. Đến khi bác sĩ cho biết bệnh tình, L. liên tục thắc mắc: “Em chỉ mất ngủ, sao bị trầm cảm...”. Không riêng gì chị Tr. và chị L. nhiều bệnh nhân khi đi khám đều không biết mình bệnh trầm cảm. Bác sĩ Lê Chí Oanh, trưởng Phòng Chỉ đạo tuyến Bệnh viện Tâm Thần tỉnh chia sẻ: Nhiều bệnh nhân đến khám khi được chẩn đoán một mực cho rằng mình không bị trầm cảm. Có người còn từ chối, tự ngừng việc uống thuốc. Hầu hết bệnh nhân còn sợ bị kỳ thị, nghe bệnh liên quan đến tâm thần ai cũng mặc cảm. Bác sĩ phải giải thích cặn kẽ, phải tư vấn thêm qua điện thoại sau đó, người bệnh mới chịu hợp tác điều trị. Nếu chúng ta không đáp ứng được sự thay đổi này, áp lực này... dễ dẫn đến tình trạng trầm cảm và hàng loạt bệnh lý khác. Lâu ngày trở nên buồn chán, suy nghĩ bi quan, nặng hơn nữa là có ý định tự tử. Thường độ tuổi từ 30-40 tuổi trở lên dễ bị trầm cảm. Phụ nữ sau khi sinh, người bệnh sau khi bị đột quỵ, tai biến, động kinh, Parkinson, đái tháo đường... rất dễ bị trầm cảm. Đáng nói, người bệnh thường ít khi ý thức được họ bị bệnh và do còn nhiều định kiến về bệnh tâm thần nên họ không chịu đến bệnh viện tâm thần khám ngay. Khi có các triệu chứng bất thường, họ chỉ nghĩ bị các bệnh lý cơ thể nên thường đến các chuyên khoa như tim mạch, tiêu hóa, thần kinh... để khám. Nếu đi khám ở nhiều nơi, bệnh không thuyên giảm mà càng nặng hơn mới chịu đến cơ sở chuyên khoa tâm thần điều trị, hoặc được các cơ sở y tế không chuyên khoa chuyển đến.
Theo Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo: Bệnh trầm cảm cần được phát hiện sớm và điều trị kịp thời. Mọi người thân trong gia đình và cộng đồng cần thông cảm, chia sẻ, động viên và giúp đỡ người bị bệnh trầm cảm, tránh thái độ kỳ thị, coi thường, hắt hủi, xa lánh…, tạo điều kiện để người bệnh bày tỏ ý kiến của mình. Cần đảm bảo chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng cho bệnh nhân. Theo dõi sát diễn biến triệu chứng trầm cảm, phát hiện sớm ý nghĩ, hành vi muốn tự sát để xử trí kịp thời. Bệnh nhân điều trị ngoại trú, gia đình cần theo dõi sát việc bệnh nhân uống thuốc theo chỉ định của bác sỹ và định kỳ hàng tháng đưa bệnh nhân đến bệnh viện để bác sĩ chuyên khoa khám, đánh giá kết quả của điều trị./.
Lê Phương