Theo WHO, sử dụng thuốc lá là một trong những mối đe dọa sức khỏe cộng đồng lớn nhất mà thế giới đã và đang phải đối mặt. Mỗi năm trên thế giới có khoảng 8 triệu ca tử vong do các bệnh liên quan đến sử dụng thuốc lá, trong đó 1,3 triệu ca tử vong do hút thuốc thụ động. Tại Việt Nam, với hơn 15 triệu người hút thuốc, việc sử dụng thuốc lá gây ra hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm. Nghiên cứu của Hội Kinh tế y tế Việt Nam năm 2022 cho thấy chi phí y tế cho điều trị và mất sức lao động do bệnh tật và tử vong sớm liên quan đến sử dụng thuốc lá hàng năm ở Việt Nam ước tính là 108 nghìn tỷ đồng. Con số này lớn hơn 5 lần so với đóng góp của nguồn thu thuế từ sản phẩm thuốc lá cho ngân sách quốc gia.
Ban Chỉ đạo phòng chống tác hại thuốc lá tỉnh thực hiện giám sát công tác phòng chống tác hại thuốc lá tại Trường Dân tộc nội trú THCS và THPT Yên Lập, huyện Yên Lập
Với những nỗ lực của Bộ Y tế, các Bộ, ngành, các tỉnh, thành phố và sự hỗ trợ của Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá, hơn 10 năm qua, công tác phòng chống tác hại thuốc lá tại Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả. Tỷ lệ sử dụng thuốc lá điếu trong nam giới trưởng thành tại Việt Nam giảm (trung bình giảm 0,5% mỗi năm). Tỷ lệ hút thuốc lá điếu ở thanh thiếu niên 13-15 tuổi giảm từ 2,5% năm 2014 xuống còn 1,9% năm 2022.
Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh tổ chức nói chuyên chuyên đề về phòng chống tác hại thuốc lá cho học sinh trường THPT Thanh Sơn, huyện Thanh Sơn
Tại tỉnh Phú Thọ, theo kết quả nghiên cứu điều tra tình hình sử dụng thuốc lá năm 2024 cho thấy tỷ lệ người trưởng thành từ 15 tuổi trở lên đang hút thuốc là 18,4%, trong đó tỷ lệ ở nam giới (35,8%) cao hơn so với nữ giới (1,1%). Riêng với thuốc lá điện tử, tỷ lệ hút thuốc lá chung là 1,3%, trong đó nam giới chiếm 2,2% và nữ giới 0,5%. Ngoài ra, nghiên cứu còn cho thấy mức độ phơi nhiễm với khói thuốc lá tại nhà và tại nơi làm việc vẫn còn cao, với tỷ lệ lần lượt là 59,8% và 25,9%. Đặc biệt, đối với các địa điểm công cộng như nhà hàng, quán cafe và bar/vũ trường, mức độ phơi nhiễm với khói thuốc lá ở mức rất cao, lần lượt là 65%, 83,3% và 75%.
Hiện nay, ngoài thuốc lá điếu thông thường, các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và túi Nicotine được các công ty quảng bá với tên gọi là "sản phẩm giảm hại". Điều này đã làm cho nhiều người, đặc biệt là giới trẻ hiểu lầm rằng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng không có hại, không gây nghiện. Điều này đã tác động đến việc gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Kết quả điều tra tại 11 tỉnh, thành phố trên cả nước thực hiện năm 2023-2024 cho thấy, tỷ lệ học sinh từ 13-18 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử tăng lên 14%. Với những chiêu trò quảng cáo tinh vi, hình ảnh thuốc lá điện tử đang bị "tô vẽ" như một biểu tượng của sự cá tính, sự tự do và quyến rũ - đó là sự hấp dẫn giả tạo, đầy độc hại. Những sản phẩm như thuốc lá điện tử với vỏ ngoài bắt mắt, nhiều hương vị, được truyền thông như một trào lưu "thời thượng", đang lôi kéo, thu hút giới trẻ sử dụng. Bên cạnh đó, thuốc lá điện tử và các dạng thuốc lá mới đang mở đầu cho xu hướng lạm dụng và nghiện các hóa chất nhân tạo tổng hợp, bao gồm nicotine, các loại ma túy thế hệ mới và rất nhiều hóa chất khác. Giá thuốc lá ở Việt Nam thuộc hàng thấp nhất trên thế giới khiến người có thu nhập thấp và người mới hút, kể cả trẻ em dễ dàng tiếp cận. Nếu không được ngăn chặn kịp thời, do khả năng gây nghiện cao và mức độ lan nhanh trong cộng đồng, cùng với các sản phẩm thuốc lá điếu thông thường, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng sẽ tạo ra một thế hệ mới nghiện nicotine và các chất gây nghiện khác, gây nên hệ hụy khôn lương đến sức khỏe người sử dụng.
"Giảm tỷ lệ sử dụng thuốc là trong cộng đồng là mục tiêu quan trọng trong việc giảm các yếu tố nguy cơ đối với sức khỏe" là quan điểm chỉ đạo trong Chiến lược quốc gia về PCTH thuốc lá đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 24/5/2023. Ngày 30/11/2024, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 173/2024/QH15, trong đó có nội dung "cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng kể từ ngày 1/1/2025". Hưởng ứng Ngày Thế giới không thuốc lá 31/5 và Tuần lễ quốc gia không thuốc lá từ 25 - 31/5, đồng thời để tiếp tục tăng cường thực thi Luật Phòng chống tác hại thuốc lá, Chiến lược quốc gia về Phòng chống tác hại thuốc lá, đặc biệt là đẩy mạnh việc triển khai Nghị quyết số 173/2024/QH15 của Quốc hội, cùng với các địa phương trên cả nước, tỉnh Phú Thọ đã và đang tích cực triển khai các hoạt động. Theo đó, Sở Y tế phối hợp với các cơ quan chức năng tăng cường truyền thông về Luật Phòng chống tác hại thuốc lá, Chiến lược quốc gia về phòng chống tác hại thuốc lá, Nghị quyết số 173/2024/QH15 của Quốc hội về nội dung "cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng"; tác hại của thuốc lá và thuốc lá điện tử sâu rộng tại các trường học, cộng đồng; lồng ghép hoạt động phòng chống tác hại thuốc lá trong các phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh"; phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa". Tổ chức các đợt giám sát việc tuân thủ quy định cấm hút thuốc tại các cơ sở y tế, cơ sở giáo dục, nơi làm việc, khách sạn, nhà hàng và các địa điểm cấm hút thuốc lá khác theo quy định của Luật phòng chống tác hại thuốc lá; thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm quy định cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Tuy nhiên công tác phòng chống tác hại thuốc lá còn gặp nhiều khó khăn, thách thức. Chính vì vậy, các cơ quan, đơn vị cần tiếp tục chỉ đạo tăng cường thực thi Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá và tổ chức các hoạt động thiết thực xây dựng môi trường không khói thuốc. Bên cạnh nỗ lực của các cơ quan chức năng, mỗi người dân hãy nâng cao nhận thức và thực hiện nói không với thuốc lá, cùng chung tay xây dựng môi trường sống và làm việc không khói thuốc để bảo vệ sức khoẻ cho chính bản thân mình, cho gia đình và cho cộng đồng./.
Hiền Nguyễn