Trong bối cảnh đó, chủ đề của Ngày Thế Giới Phòng Chống Tự Tử năm nay là “Thay đổi câu chuyện về tự tử" (Changing the Narrative on Suicide), cùng lời kêu gọi mạnh mẽ: “Hãy bắt đầu cuộc trò chuyện”. Chủ đề này nhấn mạnh rằng, để ngăn ngừa tự tử hiệu quả, chúng ta cần thay đổi cách nhìn nhận, trò chuyện và đối diện với vấn đề này.
Hiểu về tự tử và các yếu tố nguy cơ
Tự tử là một vấn đề phức tạp và mang tính cá nhân sâu sắc, thường là kết quả của nhiều yếu tố kết hợp lại chứ không phải một nguyên nhân duy nhất. Nó có thể ảnh hưởng đến bất kỳ ai, bất kể tuổi tác, giới tính hay hoàn cảnh và thường gắn liền với những trải nghiệm đau đớn về mặt cảm xúc, tuyệt vọng hoặc cảm thấy như một gánh nặng.
Một số yếu tố rủi ro phổ biến bao gồm:
- Các tình trạng sức khỏe tâm thần như trầm cảm, lo âu hoặc rối loạn lưỡng cực.
- Những trải nghiệm trong quá khứ về chấn thương hoặc lạm dụng để lại những vết sẹo cảm xúc lâu dài.
- Sự cô lập xã hội hoặc cô đơn, khi sự hỗ trợ trở nên xa vời.
- Lạm dụng chất gây nghiện có thể làm tâm trạng và khả năng phán đoán trở nên tồi tệ hơn.
- Bệnh mãn tính hoặc khuyết tật ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày và sự tự lập.
- Những căng thẳng lớn trong cuộc sống như mất đi người thân yêu, khó khăn về tài chính hoặc đổ vỡ mối quan hệ.
Việc nhận biết các yếu tố rủi ro này không có nghĩa là dự đoán được khả năng tự tử, nhưng nó giúp xác định khi nào một người có thể cần thêm sự chăm sóc, thấu hiểu và hỗ trợ chuyên nghiệp.
Dấu hiệu cảnh báo và can thiệp sớm
Những người nghĩ đến tự tử thường có những dấu hiệu, đôi khi tinh tế, đôi khi rõ ràng hơn, cho thấy họ đang gặp khó khăn. Nhận biết những dấu hiệu cảnh báo này có thể là bước đầu tiên để tìm kiếm sự giúp đỡ.
Các dấu hiệu cảnh báo có thể bao gồm:
- Nói về việc muốn chết, cảm thấy tuyệt vọng hoặc không có lý do gì để sống.
-Tránh xa bạn bè, gia đình và các hoạt động thường ngày.
- Tâm trạng thay đổi đột ngột hoặc hành vi thay đổi đột ngột.
- Sử dụng rượu bia hoặc ma túy nhiều hơn.
- Cho đi tài sản hoặc nói lời tạm biệt theo cách không ngờ tới.
- Ngủ quá nhiều hoặc quá ít, hoặc thay đổi cảm giác thèm ăn.
Can thiệp sớm rất quan trọng. Việc tiếp cận, lắng nghe mà không phán xét và khuyến khích người bệnh tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên nghiệp có thể tạo ra sự khác biệt cứu sống họ. Ngay cả khi bạn không chắc chắn, việc bắt đầu cuộc trò chuyện thường là bước quan trọng nhất.
Biện pháp ngăn chặn:
Đối với người thân, cộng đồng:
- Tiếp cận với đối tượng, trao đổi để tìm hiểu về những khó khăn, bế tắc hiện tại, giúp họ vượt qua khủng hoảng và có suy nghĩ, hành động tích cực hơn.
- Khuyến khích họ thay đổi lối sống lành mạnh, lạc quan, phát triển những thói quen tốt như tham gia vào các hoạt động thể dục thể thao, ăn, ngủ điều độ, không sử dụng các chất kích thích.
- Thường xuyên liên lạc và cung cấp cho họ những địa chỉ tư vấn tâm lý tin cậy để khi gặp khó khăn họ có thể tìm kiếm sự giúp đỡ.
- Loại bỏ những phương tiện mà đối tượng có khả năng dùng để tự tử, không cho họ đến gần những địa điểm nguy hiểm như nhà cao tầng, cầu, sông, hồ,…
- Với học sinh và trẻ vị thành niên, phụ huynh cần kiên nhẫn lắng nghe, quan tâm; thầy cô gần gũi bảo ban nhẹ nhàng, giảm nhẹ áp lực học tập để giúp các em vơi bớt ý nghĩ tiêu cực nhất thời.
Đối với cá nhân người bệnh:
- Duy trì mối quan hệ mật thiết với những người xung quanh. Tham gia các hoạt động tình nguyện, làm việc từ thiện.
- Suy nghĩ tích cực, cố gắng nghĩ và cảm nhận về một khoảnh khắc tốt đẹp trong cuộc sống.
- Khi gặp bế tắc, nếu dành thời gian để đau đớn thì hãy đứng lên, đối mặt để giải quyết. Tâm sự với ai đó về khó khăn của mình là một trong những cách để bản thân cảm thấy đỡ áp lực và nặng nề hơn.
- Chăm sóc sức khỏe bản thân, ăn uống lành mạnh, đầy đủ.
Hơn bao giờ hết, việc lắng nghe và thấu hiểu trở thành chìa khóa để phá vỡ sự cô lập và cứu lấy cuộc sống. Đôi khi, một câu hỏi đơn giản như “Bạn có ổn không?” hay sự quan tâm nhỏ nhất cũng có thể mang đến cho người khác hy vọng để vượt qua những thời khắc đen tối.
Thay đổi cách chúng ta nói về tự tử đồng nghĩa với việc không chỉ chấm dứt kỳ thị, mà còn mở ra cánh cửa cho những cuộc thảo luận chân thành, nơi mà người gặp khó khăn cảm thấy an toàn để chia sẻ những cảm xúc đau đớn của họ. Đó là cách chúng ta có thể tiếp cận sớm hơn, giúp đỡ sớm hơn và có thể cứu được những sinh mạng đang trong tình thế nguy hiểm.
WHO khuyến khích mọi người hãy nói chuyện, hỗ trợ và giúp đỡ nhau. Chúng ta có thể đóng góp vào việc xây dựng một cộng đồng lành mạnh, nơi mọi người có thể thoải mái thảo luận về các vấn đề tâm lý và tìm kiếm sự giúp đỡ mà không sợ bị phán xét hay kỳ thị.
Hãy hành động ngay từ hôm nay - bắt đầu bằng một cuộc trò chuyện ý nghĩa với những người thân yêu, bạn bè, đồng nghiệp. Đó là một bước nhỏ, nhưng có thể mang lại sự thay đổi lớn trong cuộc sống của ai đó. Hãy nhớ rằng, bạn không bao giờ cô đơn trong cuộc hành trình này, và luôn có những cánh tay mở rộng sẵn sàng giúp đỡ bạn.
Cùng nhau, chúng ta có thể thay đổi câu chuyện về tự tử, cứu lấy nhiều sinh mạng và tạo dựng một tương lai sáng hơn, hy vọng hơn cho tất cả mọi người./.
Phong Chi (tổng hợp)