Năm 2025, Đại hội đồng Y tế Thế giới đã chính thức đưa Ngày Thế giới vì trẻ sinh non vào lịch hoạt động của Tổ chức Y tế Thế giới với lời kêu gọi toàn cầu “Khởi đầu vững chắc, tương lai tươi sáng cho trẻ sinh non”. Thông điệp này nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng về phòng ngừa nguy cơ sinh non từ những nguyên nhân có thể phòng tránh được, đồng thời đẩy mạnh sự chăm sóc hỗ trợ y tế, xã hội để trẻ sinh non được sống khỏe mạnh và phát triển toàn diện.
Về màu sắc nhận diện: Sử dụng màu tím là màu sắc nhận diện chính thức, màu tím tượng trưng cho sự nhạy cảm và sự kiên cường của các trẻ sinh non và gia đình của trẻ.
Hình ảnh nhận diện: Hình ảnh 10 đôi tất, trong đó có 1 đôi nhỏ hơn tượng trưng cho trẻ sinh non. Với ý nghĩa: Cứ 10 trẻ sinh ra thì có 1 trẻ sinh non, biểu tượng này được dùng rộng rãi trong Ngày Trẻ sinh non Thế giới (17/11) để nâng cao nhận thức và kêu gọi quan tâm, chăm sóc trẻ sinh non trên toàn cầu.
2. Chủ đề:
Lấy cảm hứng từ chủ đề của Ngày Sức khỏe Thế giới năm 2025 do Tổ chức Y tế Thế giới phát động Khởi đầu khỏe mạnh, tương lai tươi sáng, chủ đề Ngày Thế giới vì trẻ sinh non năm 2025 được lựa chọn là “Khởi đầu vững chắc, tương lai tươi sáng cho trẻ sinh non”. Ngày này kêu gọi các chính phủ, hệ thống y tế và cộng đồng đảm bảo rằng mọi trẻ sinh non đều nhận được sự chăm sóc và cơ hội cần thiết để sống sót và phát triển.
3. Khẩu hiệu
a) Khám thai định kỳ, đúng lịch để giảm nguy cơ sinh non
b) Nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe bà mẹ để giảm tỉ lệ sinh non.
c) Mỗi trẻ sinh non là một chiến binh nhỏ bé, hãy bảo vệ và chăm sóc các em
d) Chăm sóc trẻ sinh non là trách nhiệm của tất cả chúng ta
e) Da kề da - phương pháp Kangaroo giúp trẻ sinh non phát triển tối ưu hơn
g) Mỗi hành động nhỏ vì trẻ sinh non góp phần tạo nên sự thay đổi lớn
h) Hưởng ứng Ngày Thế giới vì trẻ sinh non 17/11: Khởi đầu vững chắc, tương lai tươi sáng cho trẻ sinh non.
4. Vì sao chúng ta lại phải quan tâm đến trẻ sinh non?
Trẻ sinh non là trẻ chào đời trước 37 tuần tuổi thai.
Sinh non là một trong các nguyên nhân mắc bệnh, tử vong hàng đầu ở trẻ sơ sinh. Các em thường nhỏ bé, yếu ớt, dễ gặp nhiều thách thức trong những ngày đầu đời. Sinh non không những là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật và tử vong ở trẻ sơ sinh mà còn có nguy cơ để lại nhiều di chứng nặng nề cho trẻ như các bệnh về mắt, tai, bệnh lý hô hấp, tuần hoàn, chuyển hóa và chậm phát triển thể chất, tâm thần, vận động. Nhưng nếu được chăm sóc đúng cách – rất nhiều trẻ vẫn lớn lên khỏe mạnh, thông minh và tràn đầy nghị lực. Chính vì vậy, bên cạnh các can thiệp có tính chiến lược giảm tỉ lệ sinh non hoặc nhẹ cân thì việc chăm sóc phù hợp là hết sức quan trọng nhằm cứu sống và giảm các di chứng lâu dài.
Hàng năm ở nước ta có khoảng hơn 100.000 trẻ sinh thiếu tháng và đang là gánh nặng về bệnh tật, tử vong ở trẻ em. Vì vậy dự phòng giảm nguy cơ sinh non thực sự cần thiết và cần được ưu tiên trong các chiến lược về chăm sóc sức khoẻ con người. Phòng ngừa sinh non và chăm sóc đúng cách không chỉ cứu sống các bé mà còn là đầu tư cho tương lai của mỗi gia đình và cả đất nước.
5. Các biện pháp dự phòng- Làm sao phòng ngừa sinh non?
Sinh non không thể phòng tránh hoàn toàn, nhưng chúng ta có thể giảm đáng kể nguy cơ bằng cách đầu tư vào sức khỏe của người mẹ, nâng cao chất lượng chăm sóc thai kỳ và trao quyền cho gia đình cùng đồng hành trong chăm sóc trẻ.
Khi hệ thống y tế và mỗi bà mẹ phối hợp chặt chẽ, chúng ta không chỉ giúp những đứa trẻ được sinh ra đúng thời điểm, mà còn bảo vệ tương lai của hàng triệu em bé.
Dưới đây là những việc cha mẹ và cộng đồng có thể cùng thực hiện – bắt đầu bằng việc chăm sóc sức khỏe bà mẹ và chủ động trước, trong khi mang thai.
Trước khi mang thai – Chuẩn bị cho hành trình làm mẹ khỏe mạnh
Khám sức khỏe tiền hôn nhân hoặc tiền thai: giúp phát hiện và điều trị sớm các bệnh mạn tính như tiểu đường, tăng huyết áp, nhiễm trùng – những yếu tố có thể dẫn đến sinh non.
Tiêm phòng đầy đủ các bệnh nguy hiểm trước khi mang thai (như Rubella, viêm gan B, uốn ván...) để bảo vệ mẹ và thai nhi.
Duy trì cân nặng hợp lý, ăn uống lành mạnh, tập thể dục đều đặn – một cơ thể khỏe mạnh là nền tảng của thai kỳ an toàn.
Nói không với thuốc lá, rượu bia và các chất kích thích.
Chủ động lên kế hoạch mang thai – không sinh con quá sớm (tuổi vị thành niên) hoặc quá dày giữa hai lần mang thai.
Trong thời gian mang thai – Mỗi lần khám thai là một bước bảo vệ con
Khám thai sớm và định kỳ đúng lịch để theo dõi sự phát triển của thai, phát hiện sớm đa thai, tiền sản giật hoặc các biến chứng khác.
Ăn uống đầy đủ dưỡng chất, đặc biệt là sắt, canxi, acid folic và protein; uống đủ nước mỗi ngày.
Nghỉ ngơi, ngủ đủ giấc và tránh căng thẳng. Tinh thần an yên giúp thai kỳ ổn định.
Tuân thủ hướng dẫn của nhân viên y tế nếu có nguy cơ sinh non – như nằm nghỉ, dùng thuốc hỗ trợ hoặc nhập viện theo dõi.
Giữ mối liên hệ thường xuyên với cán bộ y tế – đừng ngại hỏi khi có bất kỳ thay đổi bất thường nào (đau bụng, ra máu, rỉ ối…).
6. Các biện pháp can thiệp - Chăm sóc trẻ sinh non
6.1. Chăm sóc trẻ sinh non tại cơ sở y tế
Ngay sau khi sinh, trẻ sinh non cần được chăm sóc trong điều kiện an toàn, ấm áp và có theo dõi chuyên môn chặt chẽ. Những phương pháp sau đây đã được chứng minh giúp tăng cơ hội sống và phát triển cho trẻ:
Chăm sóc Kangaroo (da kề da): Giữ bé nằm trên ngực mẹ hoặc thành viên trong gia đình (cha,ông/bà, ..) da tiếp da. Hơi ấm từ cha mẹ/thành viên gia đình giúp ổn định thân nhiệt, nhịp tim và nhịp thở của bé, đồng thời tăng gắn kết và kích thích tiết sữa mẹ. Đây là phương pháp “vàng” được Bộ Y tế khuyến cáo (theo Quyết định 2175/QĐ-BYT ngày 25/7/2025).
Cho bú mẹ sớm và hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu: Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất – dễ tiêu hóa, tăng sức đề kháng, giúp bé phát triển trí não và phòng nhiễm trùng.
Chăm sóc sơ sinh thiết yếu: Giữ ấm, cho bú sớm, phòng ngừa nhiễm khuẩn, vệ sinh rốn đúng cách.
Theo dõi sức khỏe sát sao: Cân nặng, thân nhiệt, nhịp thở của bé được kiểm tra thường xuyên để phát hiện sớm dấu hiệu bất thường.
Điều trị chuyên khoa nếu cần: Trẻ quá non tháng hoặc nhẹ cân phải được theo dõi, điều trị ổn định tại các cơ sở y tế có đủ năng lực chuyên môn trước khi xuất viện.
6.2. Chăm sóc trẻ sinh non tại nhà
Trẻ sinh non được cho ra viện khi ổn định và bà mẹ tự tin chăm sóc trẻ theo các tiêu chuẩn như sau:
- Tuổi hiệu chỉnh > 34 tuần và cân nặng > 1.500 gam;
- Không còn biểu hiện bệnh lý;
- Bú mẹ tốt, tăng cân: ít nhất 15-20 gam/kg mỗi ngày và trong ít nhất 03 ngày liên tiếp;
- Không có cơn ngưng thở trong 07 ngày liên tục trước khi ra viện;
- Thân nhiệt ổn định trong 03 ngày liên tục;
- Mẹ tự thực hiện được chăm sóc trẻ bằng phương pháp Kangaroo tại nhà và nhận biết được các dấu hiệu nguy hiểm để đưa trẻ đi đến cơ sở y tế khám kịp thời.
Tại nhà, cha mẹ là “bác sĩ đầu tiên” của con. Hãy:
- Tiếp tục Kangaroo mỗi ngày: ít nhất 20 giờ/ngày, mỗi lần ngắt quãng không quá 30 phút cho đến khi trẻ được 40 tuần hiệu chỉnh (tuần tuổi cộng với cân nặng lúc sinh, ví dụ trẻ sinh non 30 tuần, 10 tuần sau sinh trẻ đạt 40 tuần hiệu chỉnh)
- Theo dõi cân nặng, thân nhiệt và nhịp thở hàng ngày.
- Giữ môi trường sống sạch sẽ, ấm áp, yên tĩnh.
- Rửa tay thường xuyên trước khi chạm vào bé.
- Cho bú mẹ theo nhu cầu, có thể vắt sữa cho bé bú bằng thìa/cốc nếu bé chưa bú được trực tiếp
7. Theo dõi, chăm sóc trẻ sinh non thế nào?
7.1. Theo dõi tăng trưởng và phát triển toàn diện
- Trẻ sinh non cần được theo dõi định kỳ về chiều cao, cân nặng, vòng đầu để đánh giá sự phát triển thể chất.
- Đánh giá phát triển thần kinh, vận động, ngôn ngữ và hành vi theo từng giai đoạn tuổi hiệu chỉnh.
7.2. Dinh dưỡng và bổ sung vi chất
- Trẻ bú mẹ cần được bổ sung sắt nguyên tố 2–4 mg/kg/ngày từ 1 tháng tuổi đến 12 tháng tuổi để phòng thiếu máu.
- Có thể cần bổ sung vitamin D, canxi và các vi chất khác tùy theo tình trạng dinh dưỡng và hướng dẫn của bác sĩ.
7.3. Khám chuyên khoa định kỳ
- Khám mắt để phát hiện sớm bệnh lý võng mạc do sinh non (ROP).
- Khám tai – thính lực để phát hiện sớm các vấn đề về nghe.
- Khám hô hấp và tim mạch nếu trẻ có tiền sử bệnh lý liên quan.
5.4. Tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch
- Trẻ sinh non cần được tiêm chủng theo lịch tiêm chủng quốc gia, có thể điều chỉnh theo tuổi hiệu chỉnh.
- Một số vắc xin như vắc xin phòng virus hợp bào hô hấp (RSV) có thể được chỉ định cho trẻ sinh cực non hoặc có bệnh lý nền.
7.5. Phòng khám chuyên biệt cho trẻ sinh non
- Một số bệnh viện Nhi đã triển khai phòng khám chuyên biệt dành cho trẻ sinh non, giúp theo dõi toàn diện và can thiệp sớm
7.6. Hỗ trợ tâm lý và giáo dục cho cha mẹ
- Tham gia các buổi tư vấn, nhóm hỗ trợ cha mẹ trẻ sinh non
- Ghi chép quá trình chăm sóc, tăng trưởng của trẻ
- Tự tin thực hiện kỹ thuật Kangaroo và nhận biết các dấu hiệu bất thường
8. Lịch tái khám cho trẻ sinh non như thế nào?
- Trẻ sinh non sau khi ra viện sẽ được tái khám định kỳ đến ít nhất 02 tuổi. Trẻ được theo dõi về tăng trưởng, về sự phát triển tâm thần vận động, tiêm chủng và các bệnh lý kèm theo.
- Đối với trẻ có tuổi hiêu chỉnh £ 40 tuần: Tái khám mỗi 1-2 tuần cho đến khi đạt 40 tuần hiệu chỉnh
- Đối với trẻ có tuổi hiệu chỉnh > 40 tuần: Tái khám mỗi 1 tháng cho đến khi trẻ 3 tháng
- Từ 03 tháng đến 01 tuổi: Tái khám mỗi 03 tháng trong năm đầu tiên
- Từ sau 01 tuổi: Tái khám mỗi 06 tháng trong năm tiếp theo
- Thời gian tái khám có thể ngắn hơn hoặc dài hơn tuỳ vào tình hình sức khoẻ và bệnh lý kèm theo của trẻ.
9. Vì sao hỗ trợ gia đình là một phần thiết yếu của chăm sóc trẻ sinh non?
Đằng sau mỗi trẻ sinh non là một gia đình phải đối mặt với lo lắng, bất an về tinh thần. Cha mẹ phải trải qua thời gian trong bệnh viện nhiều ngày, áp lực tài chính và sự vất vả khi chứng kiến con mình chiến đấu để duy trì sự sống và phát triển khỏe mạnh.
Nghiên cứu cho thấy hỗ trợ gia đình không phải lựa chọn, mà là yếu tố bắt buộc để cải thiện kết quả cho trẻ sinh non.
Vì thế, gia đình có trẻ sinh non cần được:
Hỗ trợ tinh thần: có người lắng nghe, động viên, chia sẻ kinh nghiệm; được tư vấn tâm lý và hướng dẫn thực hành chăm con.
Hỗ trợ tài chính và xã hội: được tiếp cận dịch vụ y tế giá hợp lý, có chế độ nghỉ phép, trợ cấp hoặc bảo hiểm phù hợp.
Hỗ trợ về kiến thức và kỹ năng: được đào tạo về bú mẹ, Kangaroo, nhận biết dấu hiệu nguy hiểm, chăm sóc vệ sinh và phòng ngừa nhiễm khuẩn.
10. Vai trò của cộng đồng đối với trẻ sinh non?
Sinh non không chỉ là câu chuyện của ngành y tế hay của riêng một gia đình.
Đó là vấn đề sức khỏe cộng đồng, bởi mỗi đứa trẻ khỏe mạnh hôm nay chính là nguồn nhân lực và tương lai của đất nước mai sau.
Một cộng đồng nhân ái, nơi người dân hiểu, chia sẻ và hỗ trợ cha mẹ trẻ sinh non, chính là vòng tay thứ hai giúp những em bé yếu ớt được lớn lên an toàn.
Vì thế Cộng đồng có thể làm gì?
Cộng đồng hãy hiểu và cảm thông: Đừng nhìn trẻ sinh non với ánh mắt thương hại. Hãy nhìn các con như những “chiến binh tí hon” đầy nghị lực, và động viên cha mẹ bằng những lời nói tích cực, yêu thương.
Cộng đồng hãy Chung tay truyền thông: Tham gia các hoạt động Ngày Thế giới vì Trẻ Sinh Non (17/11), chia sẻ kiến thức về chăm sóc, nuôi dưỡng, phòng ngừa sinh non trên mạng xã hội, trong trường học, khu dân cư. Mỗi bài viết, mỗi câu chuyện được lan tỏa có thể chạm đến hàng ngàn trái tim.
Cộng đồng hãy hỗ trợ thực tế: Bằng cách hỗ trợ phương tiện hoặc dụng cụ chăm sóc cho bệnh viện, gia đình khó khăn, tặng sữa mẹ hiến tặng vào ngân hàng sữa mẹ để có thể đến được với trẻ sinh non./.
Theo mch.moh.gov.vn