Tại Việt Nam, tình trạng suy dinh dưỡng thấp còi của trẻ dưới 5 tuổi (chiều cao/tuổi là một chỉ số đánh giá sự phát triển và mức độ bình đẳng của mỗi quốc gia) đang giảm dần, từ năm 2010 đến năm 2020, tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi toàn quốc giảm từ 29,3% xuống 19,6%, chuyển từ mức cao sang mức trung bình theo phân loại của Tổ chức Y tế thế giới về vấn đề sức khỏe cộng đồng và trên đà đạt được mục tiêu Dinh dưỡng toàn cầu năm 2025 về giảm suy dinh dưỡng thấp còi. Tuy nhiên, tốc độ giảm suy dinh dưỡng thể thấp còi ở trẻ em dưới 5 tuổi đã giảm xuống ở mức dưới 1%/năm kể từ năm 2015. Hiện nay, tỷ lệ thiếu Vitamin A, thiếu máu ở phụ nữ tuổi sinh đẻ và trẻ dưới 5 tuổi đã có nhiều cải thiện nhưng kết quả vẫn chưa đạt được mục tiêu đề ra. Theo điều tra của Viện Dinh dưỡng đến năm 2020, tỷ lệ thiếu máu ở trẻ em dưới 5 tuổi tại Việt Nam là 19,6%. Tỷ lệ thiếu máu ở phụ nữ có thai và không có thai tương ứng 25,6% và 16,2%. Tỷ lệ thiếu Vitamin A tiền lâm sàng ở trẻ em dưới 5 tuổi là 9,5%. Tỷ lệ vitamin A trong sữa mẹ thấp là 18,3%. Tỷ lệ thiếu kẽm đặc biệt rất cao ở trẻ dưới 5 tuổi là 58% năm 2020; phụ nữ có thai là 63,5%, xếp ở mức nặng về ý nghĩa sức khỏe cộng đồng. Tất cả các tỷ lệ này đều chưa đạt được mục tiêu đặt ra về cải thiện tình trạng vi chất bà mẹ và trẻ em của Chiến lược quốc gia về dinh dưỡng giai đoạn 2011- 2020 và Kế hoạch hành động quốc gia về dinh dưỡng giai đoạn 2017-2020.
Việc cải thiện tình trạng vi chất bà mẹ và trẻ em còn gặp nhiều khó khăn như: nguồn lực tài chính cho công tác dinh dưỡng nói chung và nhất là ở khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số chưa đáp ứng được yêu cầu; năng lực của mạng lưới dinh dưỡng các tuyến còn nhiều hạn chế, thiếu kiến thức, kỹ năng và phương tiện cần thiết để tuyên truyền, vận động, hướng dẫn về dinh dưỡng hợp lý. Đội ngũ cán bộ làm công tác dinh dưỡng ở cả cộng đồng, trường học và trong bệnh viện còn thiếu về cả số lượng và năng lực do thiếu các qui định về nhân lực và chuẩn hóa cán bộ làm công tác dinh dưỡng; nhiều can thiệp dinh dưỡng quan trọng quyết định đến phát triển tầm vóc và thể lực của trẻ như chăm sóc dinh dưỡng cho 1000 ngày đầu đời, dinh dưỡng cho bà mẹ có thai và cho con bú, phòng chống suy dinh dưỡng thấp còi, phòng chống thiếu vi chất dinh dưỡng… chỉ được triển khai trên diện hẹp, chưa tiếp cận đến đông đảo các nhóm đối tượng đích và người dân nói chung; công tác truyền thông về dinh dưỡng còn chưa hiệu quả ở khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số do hạn chế về cách tiếp cận, khác biệt về ngôn ngữ, trình độ văn hóa, phong tục tập quán.
Tại tỉnh Phú Thọ, trong những năm qua, ngành Y tế đã triển khai nhiều hoạt động nhằm cải thiện tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ và đã đạt được những kết quả tích cực. Riêng năm 2021 đã tổ chức triển khai hướng dẫn điểm thực hành dinh dưỡng, kỹ thuật chế biến thức ăn cho bà mẹ có con dưới 5 tuổi bị suy dinh dưỡng tại 80/225 trạm y tế trên địa bàn 04/13 huyện, với tổng số 2.400 bà mẹ và người chăm sóc trẻ được hướng dẫn thực hành lựa chọn thực phẩm, chế biến thức ăn đảm bảo giữ được giá trị dinh dưỡng tốt nhất; cung cấp kiến thức về tầm quan trọng của ăn bổ sung hợp lý và nhu cầu dinh dưỡng cho từng giai đoạn phát triển của trẻ; tăng cường các hoạt động truyền thông bằng nhiều hình thức, đa dạng, phong phú nhằm nâng cao kiến thức và kỹ năng thực hành cho người dân; tổ chức triển khai điều tra dinh dưỡng bà mẹ trẻ em để đánh giá tỷ lệ suy dinh dưỡng cho trẻ dưới 5 tuổi đồng thời tư vấn tình trạng suy dinh dưỡng, thừa cân của trẻ tới các phụ huynh. Bên cạnh đó, ngành Y tế cũng tổ chức các đợt cao điểm để bổ sung vi chất dinh dưỡng cho trẻ như: cấp sản phẩm bổ sung vi chất cho 700 trẻ dưới 5 tuổi bị SDD thuộc diện nghèo, cận nghèo, đối tượng bảo trợ xã hội cho huyện Yên Lập, Hạ Hòa. Hưởng ứng ngày vi chất dinh dưỡng, ngành Y tế Phú Thọ đã tổ chức 2 đợt uống vitamin A cho trẻ dưới 5 tuổi và bà mẹ sau đẻ, cân đo cho trẻ dưới 5 tuổi. Kết quả đợt 2 năm 2021 trẻ 6-36 tháng tuổi uống vitamin A liều cao đạt 99,41%, tỷ lệ trẻ được cân đo là 98,91 % trong đó tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng trẻ dưới 5 tuổi có xu hướng giảm (tỷ lệ trẻ suy dinh dưỡng theo cân nặng là 11,75% chiều cao là 14,41%).
Hưởng ứng ngày Vi chất dinh dưỡng năm 2022 (1-2/6/2022), Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Phú Thọ xây dựng kế hoạch cho trẻ uống vitamin A liều cao kết hợp cân và đo chiều dài nằm/chiều cao đứng trẻ dưới 5 tuổi đợt 1 từ ngày 01/06/2022 đến 03/06/2022 với mục đích: Cải thiện tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng ở trẻ em dưới 05 tuổi và bà mẹ sau sinh trong vòng 01 tháng trên địa bàn tỉnh, đảm bảo yêu cầu 99% trẻ 06 - 36 tháng tuổi trên địa bàn tỉnh Phú Thọ được uống bổ sung vitamin A liều cao; 99% trẻ em từ 37 - 60 tháng có nguy cơ thiếu Vitamin A (trẻ bị suy dinh dưỡng nặng, tiêu chảy kéo dài, viêm đường hô hấp cấp, mắc bệnh sởi) được uống bổ sung Vitamin A liều cao; 90% bà mẹ sau sinh trong vòng 01 tháng được uống Vitamin A bổ sung theo quy định của chương trình. Đảm bảo 99% trẻ dưới 05 tuổi được cân, đo đúng kỹ thuật và uống Vitamin A đúng đối tượng, đủ liều, an toàn.
Theo các chuyên gia y tế, thiếu vi chất dinh dưỡng là nguyên nhân chính gây suy dinh dưỡng ở trẻ em. Trẻ em trong giai đoạn phát triển nhanh không được đáp ứng đầy đủ nhu cầu vi chất dinh dưỡng gây ảnh hưởng đến tầm vóc và trí tuệ. Để phòng thiếu vi chất dinh dưỡng cần:
Ăn đa dạng, phối hợp nhiều loại thực phẩm, lựa chọn các thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng cho bữa ăn hàng ngày.
Cho trẻ bú sớm, nuôi trẻ hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu, tiếp tục cho trẻ bú sữa mẹ đến 24 tháng tuổi hoặc lâu hơn cùng với ăn bổ sung hợp lý.
Bữa ăn bổ sung của trẻ cần có các thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng, thêm mỡ hoặc dầu để tăng cường hấp thu vitamin A, vitamin D.
Cho trẻ trong độ tuổi uống vitamin A liều cao 2 lần/ năm, bà mẹ sau sinh trong vòng một tháng uống một liều vitamin A.
Trẻ từ 24 đến 60 tháng tuổi uống thuốc tẩy giun 2 lần/ năm. Thực hiện vệ sinh ăn uống, vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường phòng chống nhiễm giun.
Phụ nữ tuổi sinh đẻ, phụ nữ có thai cần uống viên sắt và axit folic hoặc viên đa vi chất theo hướng dẫn.
Ngày 1-2 tháng 6, hãy cho trẻ trong độ tuổi
đi uống vitamin A theo hướng dẫn của trạm y tế xã/ phường.
Vân Anh