Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm và phổ biến hàng đầu trên toàn thế giới. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tỷ lệ mắc mới sốt xuất huyết Dengue tăng trên 30 lần trong vòng 50 năm qua. Theo ước tính, có tới 50 - 100 triệu trường hợp mắc sốt xuất huyết Dengue hàng năm ở trên 100 nước có bệnh dịch lưu hành, gây nguy cơ cho gần một nửa dân số thế giới.

1. Nguyên nhân gây bệnh sốt xuất huyết Dengue

Bệnh sốt xuất huyết do vi rút Dengue gây nên. Vi rút Dengue lây truyền từ người bệnh sang người lành qua muỗi Aedes. Bệnh lây lan do muỗi đốt người bệnh nhiễm vi rút sau đó truyền cho người lành qua vết đốt, vi rút từ tuyến nước bọt của muỗi sẽ vào máu người rồi gây bệnh sốt xuất huyết. Có hai loại muỗi truyền bệnh sốt xuất huyết Dengue là Aedes aegypti (muỗi vằn) hoặc muỗi Aedes albopictus (muỗi hổ châu Á). Đặc biệt, muỗi vằn đốt, hút máu và truyền vi rút Dengue cả ban ngày, cả ban đêm nhất là sáng sớm và chiều tối.

Vi rút Dengue có 4 type huyết thanh (DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4). Ở Việt Nam có cả 4 type huyết thanh này, nghĩa là một người đã mắc sốt xuất huyết Dengue type 1 (DEN-1) vẫn có thể mắc các type huyết thanh khác.

Sốt xuất huyết là bệnh truyền nhiễm cấp tính do vi rút Dengue, chủ yếu lây qua vết đốt của muỗi Aedes

2. Triệu chứng bệnh sốt xuất huyết Dengue

Các triệu chứng lâm sàng của sốt xuất huyết Dengue có thể biểu hiện dưới nhiều hình thái khác nhau, khiến người bệnh dễ nhầm lẫn với các rối loạn hay bệnh lý có triệu chứng tương tự. Bệnh có khả năng tiến triển theo từng giai đoạn nhất định, mỗi giai đoạn đi kèm với những đặc trưng riêng biệt, cụ thể:

Giai đoạn 1, các triệu chứng bệnh thường rất khó phân biệt với các loại sốt vi rút thông thường như sốt cao (39 – 40^oC), đột ngột trong 1 hoặc 2 ngày đầu, sau đó bệnh chuyển sang giai đoạn 2, tức từ ngày thứ 3 cho đến ngày thứ 7 kể từ khi bị sốt, các triệu chứng nặng của bệnh bắt đầu được nhận thấy như xuất huyết dưới da (ở mặt trước hai cẳng chân, mặt trong của cánh tay, bụng, đùi), chảy máu cam, chảy máu chân răng, thậm chí xuất huyết nội tạng (xuất huyết tiêu hóa, xuất huyết tiết niệu, rối loạn kinh nguyệt ở nữ giới…).  Sau đó, bệnh chuyển sang giai đoạn 3, đây là giai đoạn hồi phục (người bệnh hết sốt và thể trạng bắt đầu tốt dần lên, có cảm giác thèm ăn, huyết động bắt đầu ổn định và người bệnh đi tiểu nhiều, các xét nghiệm tiểu cầu tăng dần lên và trở về trạng thái bình thường). Tuy nhiên, đối với những trường hợp nặng, từ giai đoạn này sẽ xuất hiện những biến chứng rất khó lường.

3. Biến chứng nguy hiểm của sốt xuất huyết Dengue

Tình trạng sốc do mất máu, thoát huyết tương do vi rút Dengue làm tăng tính thấm mao mạch gây thoát huyết tương, làm cô đặc máu dẫn đến sốc khiến máu bị đẩy ra ngoài. Nếu tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến dịch huyết tương có thể ứ đọng trong màng não qua các thành mạch, gây phù não và các hội chứng về thần kinh, dẫn đến hôn mê. Thoát huyết tương có thể bị tràn, xâm nhập vào đường hô hấp, gây viêm đường hô hấp, tràn dịch màng phổi, viêm phổi hoặc phù phổi cấp, nếu không được cấp cứu, tính mạng của người bệnh có thể bị đe dọa.

Biến chứng gây tụt huyết áp đột ngột do mất máu và thoát huyết tương nếu không xử trí kịp thời có thể dẫn đến xuất huyết não, rất dễ tử vong. Và cũng từ các biến chứng này có thể dẫn đến suy tim do chảy máu liên tục, khiến tim không đủ máu tuần hoàn. Một khi tim không đủ sức bơm máu, cộng với dịch huyết tương xuất huyết khiến màng tim bị tràn dịch gây ứ đọng, thêm vào đó thận phải làm việc hết công suất để bài tiết huyết tương qua nước tiểu. Tình trạng này kéo dài có thể dẫn đến suy thận cấp.

Sốt xuất huyết Dengue có thể dẫn đến biến chứng về mắt như: Mù đột ngột do xuất huyết võng mạc, làm cho mạch máu của võng mạc tổn thương khiến thị lực giảm sút hoặc xuất huyết trong dịch kính mắt (dịch kính mắt là một loại chất nhầy trong nhãn cầu giúp con người nhìn rõ mọi vật). Khi bị xuất huyết, lớp dịch này sẽ bị che phủ và hòa tan khiến người bệnh gần như mù mắt.

Đối với phụ nữ đang mang thai, nếu bị sốt xuất huyết Dengue trong những ngày đầu mắc bệnh, thai phụ có thể bị sốt cao, khiến nhịp tim thai đập nhanh hơn, làm ảnh hưởng đến thai nhi. Những ngày tiếp theo, thai phụ có nguy cơ giảm tiểu cầu dẫn đến hiện tượng chảy máu. Nếu bị sốt xuất huyết trong những tháng đầu của thai kỳ, thai phụ rất dễ bị sẩy thai. Vì vậy, biến chứng do sốt xuất huyết Dengue là cực kỳ nguy hiểm, người bệnh không được chủ quan, xem nhẹ.

Các triệu chứng của sốt xuất huyết

4. Nên làm gì để hạn chế biến chứng khi mắc sốt xuất huyết Dengue?

Khi nghi ngờ hoặc có các biểu hiện của sốt xuất huyết Dengue, nhất là trong gia đình, tổ dân phố, làng xóm, thôn bản đã có người bị sốt xuất huyết Dengue, hãy đi xét nghiệm tại cơ sở y tế gần nhất để xác định bệnh và có hướng điều trị phù hợp nhất. Hầu hết các trường hợp mắc bệnh sốt xuất huyết đều nhẹ và có thể được chăm sóc, phục hồi tại nhà, người bệnh cần tuân theo chỉ dẫn của bác sĩ. Trong trường hợp người bệnh xuất hiện các triệu chứng nặng như: Đau bụng dữ đội; chảy máu lợi, chảy máu chân răng; nôn liên tục; mệt mỏi, bồn chồn; thở gấp; nôn ra máu,… cần đưa người bệnh đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa, uy tín gần nhất để được xử trí và điều trị kịp thời, tránh để lại những biến chứng nguy hiểm, thậm chí có thể đe dọa đến tính mạng người bệnh.

Hãy lập tức đến cơ sở y tế gần nhất khi có các dấu hiệu bị sốt xuất huyết nặng

Những việc cần làm khi có các triệu chứng của sốt xuất huyết

Lưu ý: Khi điều trị, theo dõi sốt xuất huyết Dengue tại nhà, người bệnh tuyệt đối không được tự ý sử dụng thuốc hoặc thay đổi chế độ chăm sóc mà không có hướng dẫn của nhân viên y tế. Việc dùng thuốc cần tuân thủ nghiêm ngặt theo chỉ định của bác sĩ để tránh các biến chứng nguy hiểm. Đặc biệt, người bệnh không nên sử dụng các loại thuốc như Aspirin và Ibuprofen vì chúng có thể làm tăng nguy cơ các biến chứng của bệnh, bao gồm xuất huyết ồ ạt, ngưng tụ dịch và suy giảm chức năng nội tạng./.

Khánh Ngọc tổng hợp