Theo Tổ chức Y tế Thế giới, việc sử dụng thuốc lá là nguyên nhân gây ra hơn 8 triệu ca tử vong trên toàn cầu mỗi năm, trong đó, có hơn 7 triệu người tử vong do sử dụng thuốc lá trực tiếp và khoảng 1,2 triệu người tử vong do hút thuốc lá thụ động. Khói thuốc lá chứa trên 7 nghìn hoá chất độc hại, trong đó có 69 chất là nguyên nhân gây ung thư. Sử dụng thuốc lá là nguyên nhân gây ra hơn 25 căn bệnh nguy hiểm cho cả người hút và những người không hút nhưng thường xuyên hít phải khỏi thuốc như: Ung thư phổi, bệnh tim mạch, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính… Hút thuốc lá cũng là một yếu tố làm tăng nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp và làm tăng mức độ nghiêm trọng của các bệnh về đường hô hấp. Theo đánh giá của hội đồng các chuyên gia y tế công cộng được WHO triệu tập vào ngày 29 tháng 4 năm 2020 cho thấy những người hút thuốc có nguy cơ mắc các biến chứng nghiêm trọng về sức khỏe do COVID-19 cao hơn so với những người không hút thuốc.
Sử dụng thuốc lá cũng làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sống. Theo Tổ chức Y tế thế giới: hàng năm có khoảng 5% diện tích rừng bị phá để trồng cây thuốc lá và lấy gỗ để sấy thuốc lá; Ước tính mỗi năm cần 18 tỷ cây xanh để làm củi sấy thuốc lá; Việc sử dụng thuốc lá thải ra môi trường mỗi năm khoảng từ 3.000 đến 6.000 tấn formaldehyde, từ 12.000 đến 47.000 tấn nicotine và từ 300 đến 600 triệu ki-lô-gam chất thải độc hại của các mẩu thuốc lá. Theo WHO, các tác động môi trường của việc sử dụng thuốc lá gây thêm áp lực không cần thiết đối với các nguồn tài nguyên vốn đã khan hiếm, đặc biệt đối với các nước đang phát triển do hơn 80% số người sử dụng thuốc lá là tại các nước này.
Tại Việt Nam, công tác phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL) đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận. So với năm 2015, năm 2020 tỷ lệ sử dụng hút thuốc lá chung giảm từ 22,5% năm 2015 xuống 21,7% năm 2020. Tỷ lệ nam giới hút thuốc giảm từ 45,3% năm 2015 xuống 42,3% năm 2020. Đặc biệt tỷ lệ hút thuốc thụ động cũng giảm đáng kể tại các địa điểm như: nơi làm việc, cơ sở y tế, cơ sở giáo dục, trên phương tiện giao thông công cộng và khu vực trong nhà.
Tại tỉnh Phú Thọ, công tác PCTHTL được triển khai thực hiện từ năm 2015, tập trung vào 3 mục tiêu: nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của thuốc lá; xây dựng môi trường không khói thuốc; tăng cường năng lực cho các cán bộ tham gia hoạt động phòng, chống tác hại thuốc lá. Nhiều hoạt động PCTHTL đã được triển khai như: Thành lập Ban chỉ đạo phòng chống tác hại thuốc lá các cấp, đẩy mạnh các hoạt động truyền thông về Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá tới sức khỏe con người; xây dựng môi trường làm việc, học tập, lao động, không khói thuốc; tăng cường kiểm tra giám sát việc thực thi Luật… Thông qua đó, nhận thức của người dân về tác hại của thuốc lá đã có những chuyển biến rõ rệt, số người hút thuốc tại nơi làm việc, nơi công cộng đã giảm qua các năm; hầu hết các cơ quan, đơn vị, bệnh viện, trường học thực hiện xây dựng môi trường không khói thuốc tại nơi làm việc. Ngoài ra, việc thực hiện các quy định của Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá cũng được đẩy mạnh tại các khu dân cư gắn với xây dựng nếp sống văn minh, gia đình văn hóa.
Với sự nỗ lực triển khai nhiều giải pháp cụ thể, thiết thực, công tác PCTHTL trên địa bàn tỉnh những năm qua đã có sự chuyển biến tích cực. Qua đó, góp phần xây dựng môi trường không khói thuốc, giảm số lượng người hút thuốc trên địa bàn, thay đổi hành vi hút thuốc tại nơi công cộng. Theo kết quả điều tra năm 2020, tỷ lệ hút thuốc lá ở người trưởng thành giảm xuống còn 17,6% (năm 2017 là 21,4%); người dân tại cộng đồng biết đến Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá chiếm 84,1% (năm 2017 là 61,5%). Tỷ lệ người cố gắng bỏ thuốc trong vòng 12 tháng qua tại tỉnh Phú Thọ năm 2020 là 60,9% (năm 2017 chỉ chiếm 13%).
Tuy nhiên, công tác PCTHTL hiện còn gặp nhiều khó khăn như do sự xuất hiện của các sản phẩm thuốc lá mới như thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng - sử dụng nhiệt để làm nóng mà không đốt cháy như thuốc lá điếu thông thường, Shisha...). Đối tượng tiếp cận chủ yếu của thuốc lá điện tử lại là giới trẻ. Bên cạnh đó, tình trạng bán thuốc lá cho người dưới 18 tuổi vẫn còn tồn tại do chưa được quản lý chặt chẽ; cai nghiện thuốc lá chưa được triển khai triệt để, chủ yếu do nỗ lực của mỗi cá nhân; công tác xử phạt còn hạn chế…
Thời gian tới, để công tác PCTHTL hiệu quả cần nêu cao trách nhiệm người đứng đầu các cơ quan, đơn vị, địa phương và tăng cường hơn nữa lực lượng thực thi pháp luật. Song song đó, hình thức tuyên truyền phải phong phú, đa dạng... Việc thực thi Luật PCTHTL đòi hỏi sự vào cuộc kiên quyết hơn nữa của các cấp chính quyền, cơ quan công an, đội ngũ quản lý thị trường nhằm nâng cao hiệu quả công tác PCTHTL.
Hưởng ứng Tuần lễ quốc gia không thuốc lá và ngày Thế giới không khói thuốc 31-5, mỗi tổ chức, cá nhân cần nâng cao ý thức để loại trừ thuốc lá, bảo vệ sức khỏe, tạo ra môi trường sống lành mạnh trong cộng đồng./.
Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh giám sát việc thực thi quy định phòng chống tác hại thuốc lá tại Trường THPT Lâm Thao, huyện Lâm Thao