Loại muỗi này chủ yếu đốt vào ban ngày và có thể đạt đỉnh điểm hoạt động vào sáng sớm và chiều muộn (hay còn gọi là lúc tranh tối tranh sáng).
Bệnh Chikungunya đặc trưng với triệu chứng sốt cấp tính, sau đó là viêm đa khớp mạn tính, có thể kéo dài hàng tháng, có thể diễn tiến nặng nề và gây nên những di chứng vận động cho người bệnh.
Mặc dù Việt Nam chưa ghi nhận ca bệnh Chikungunya trong cộng đồng, tuy nhiên do muỗi Aedes (véc tơ truyền bệnh) đang vào thời kỳ có mật độ muỗi cao tại nhiều địa phương và thời điểm mùa hè nhiều khách du lịch đi và đến Việt Nam, cho nên tiềm ẩn nhiều nguy cơ cho bệnh Chikungunya xâm nhập.
Muỗi vằn Aedes là trung gian truyền bệnh Chikungunya sang người
Biểu hiện bệnh Chikungunya
Triệu chứng điển hình với sốt, nhức mỏi cơ và đau khớp. Sốt khởi phát đột ngột trên 38,5 độ C, có thể kèm theo phát ban.
Đau khớp: Bệnh Chikungunya gây ra các triệu chứng tương tự như viêm khớp (đau và sưng ở khớp), thường ở nhiều khớp. Đau khớp thường gây suy nhược và thường kéo dài vài ngày hoặc lâu hơn.
Ngoài ra còn thường khiến cơ bắp người bệnh bị đau mỏi và nhức đầu.
Các triệu chứng phổ biến khác bao gồm: Cứng khớp, đau đầu, mệt mỏi ....
Nhóm người có nguy cơ mắc bệnh nặng hơn: đó là người cao tuổi và trẻ sơ sinh. Bệnh Chikunguya làm nặng nề thêm các bệnh nền mà có sẵn ở người bệnh, đặc biệt là người cao tuổi (trên 65 tuổi). Đối với trẻ sơ sinh thì bị mắc bệnh khi sinh từ mẹ mắc bệnh hoặc bị mắc bệnh trong những tuần sau sinh.
Các triệu chứng của bệnh Chikungunia xuất hiện từ 4 đến 8 ngày (dao động từ 2 đến 12 ngày) sau khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Hầu hết các triệu chứng thường tự khỏi trong vòng từ 2 đến 7 ngày. Nhưng với một số trường hợp khác, đặc biệt là người cao tuổi thì có thể bị đau, cứng khớp kéo dài hàng tuần đến hàng tháng sau khi khỏi bệnh.
Sự khác biệt giữa bệnh Chikungunya và sốt xuất huyết
Việc phân biệt giữa 2 bệnh truyền nhiễm này có vai trò quan trọng trong việc tiên lượng, theo dõi, chăm sóc và điều trị.
1. Tỷ lệ người nhiễm virus sẽ bị bệnh: Trong trường hợp của Chikungunya, khoảng 75% những người nhiễm virus sẽ bị bệnh. Trong trường hợp sốt xuất huyết, khoảng 25% số người nhiễm virus sẽ bị bệnh.
2. Thời gian ủ bệnh: Thời gian ủ bệnh của Chikungunya là từ 1 – 12 ngày và thời gian toàn phát thay đổi từ 1 – 2 tuần. Tuy nhiên, các dấu hiệu như đau khớp là xuất hiện trong một thời gian dài. Còn đối với sốt xuất huyết thì thời gian ủ bệnh là từ 3 – 7 ngày trong khi thời gian toàn phát kéo dài từ khoảng 4 – 7 ngày.
3. Triệu chứng ban đầu: Bệnh Chikungunya: Sốt, đau khớp, đau cơ, nhức đầu, viêm kết mạc, sợ ánh sáng, phát ban. Bệnh sốt xuất huyết: Sốt, đau khớp, phát ban, nhức đầu.
4. Đau khớp, đau cơ: Bệnh Chikungunya: Viêm đa khớp, đối xứng điển hình liên quan đến các khớp nhỏ hơn (ví dụ như bàn tay và bàn chân), với sưng. Đau là nhiều hơn vào buổi sáng. Bệnh sốt xuất huyết: Đau cơ nghiêm trọng của lưng dưới, cánh tay và chân. Đau khớp, đặc biệt là đầu gối và vai.
5. Vị trí phát ban: Chikungunya: Đỏ bừng mặt và thân. Phát ban lan rộng (50% trường hợp) trên thân và tay chân cũng có thể ảnh hưởng đến mặt, lòng bàn tay và bàn chân kèm theo ngứa. Sốt xuất huyết: Phát ban tay chân và mặt.
6. Về xét nghiệm: Chikungunya ít gây giảm tiểu cầu và không làm cô đặc máu, trong khi sốt xuất huyết thường gây giảm tiểu cầu nghiêm trọng và có thể dẫn đến cô đặc máu.
7. Về biến chứng: Chikungunya có thể gây biến chứng. Khoảng 5 - 10% trường hợp sẽ bị viêm khớp mạn tính. Hiếm khi biến chứng thần kinh. Trong khi sốt xuất huyết nặng có thể gây sốc, suy hô hấp, biến chứng xuất huyết và suy nội tạng. Số ca tử vong do mắc phải Chikungunya ít hơn 1% (khoảng 1 trên 1000). Số ca tử vong do sốt xuất huyết có thể thay đổi từ 1% đến khá cao ở mức 20%.
Chủ động phòng bệnh Chikungunya
Để phòng bệnh Chikungunya Tổ chức Y tế thế giới WHO khuyến cáo:
- Vệ sinh môi trường sạch sẽ, chủ động thu gom, loại bỏ các vật dụng chứa nước tù đọng quanh khu vực sinh sống như chai lọ, chậu cây, vỏ lốp xe…; thường xuyên vệ sinh nơi chứa nước, chum vại để cắt đứt vòng đời sinh sản của muỗi.
Loại bỏ vùng nước đọng, vệ sinh quanh khu vực sống giúp ngăn chặn quá trình sinh sản của muỗi.
- Diệt muỗi nói chung, đặc biệt là muỗi ban ngày, diệt bằng phun hóa chất (chuyên trách y tế dự phòng). Diệt lăng quăng/bọ gậy tại hộ gia đình, các khu công cộng bằng cách thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn; đậy kín bể nước mưa để muỗi không vào đẻ trứng.
- Tránh muỗi đốt bằng cách ngủ màn, kể cả ban ngày (nếu có nhiều muỗi), có thể sử dụng các chất xua đuổi muỗi tự nhiên như tinh dầu tràm, tinh dầu sả, tinh dầu khuynh diệp, hoặc các loại kem bôi da có chứa các thành phần tự nhiên. Ngoài ra, bạn có thể dùng các sản phẩm xịt muỗi hoặc kem bôi chuyên dụng, nhưng cần lưu ý sử dụng an toàn, đặc biệt là với trẻ em.
- Vệ sinh cơ thể, cố gắng giữ cơ thể khô ráo, vì muỗi rất thích môi trường ẩm. Đối với những người thường xuyên ra mồ hôi, da thường xuyên ẩm thì phải thận trọng hơn bằng cách mặc áo dài tay, mặc quần dài nếu có thể.
- Có thể sử dụng lưới chống muỗi cho cửa sổ vừa giúp lưu thông không khí, vừa hiệu quả trong việc ngăn muỗi bay vào không gian sống.
- Tăng cường sức đề kháng của cơ thể bằng chế độ ăn uống khoa học, vệ sinh, thể dục thường xuyên, lao động phù hợp,… điều trị tích cực các bệnh nền. Khi bị sốt, cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn điều trị. Không tự ý điều trị tại nhà.
- Tiêm vaccin phòng bệnh. Vào cuối năm 2023, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã phê duyệt một loại vaccin phòng ngừa bệnh Chikungunya có tên là IXCHIQ (vaccin sống giảm độc lực), tuy nhiên vaccin này chỉ được dùng cho người lớn có nguy cơ phơi nhiễm virus cao.
- Tránh đi du lịch đến các vùng có dịch. Tăng cường giám sát và theo dõi tình hình dịch bệnh trên thế giới cũng như trong nước, tăng cường kiểm soát dịch bệnh tại các cửa khẩu, biên giới, khu du lịch …. Khi phát hiện có các trường hợp bệnh thì phải lên phương án giám sát và xử lý triệt để ổ dịch, không để dịch bệnh lan rộng.
Bộ Y tế khuyến cáo
Người về từ các quốc gia, khu vực đang có sự gia tăng dịch bệnh Chikungunya: cần chủ động theo dõi sức khỏe trong vòng 12 ngày. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường về sức khỏe (như sốt cao đột ngột, đau khớp, nổi ban …) cần đến ngay cơ sở y tế để được khám, tư vấn và điều trị kịp thời.
Người dân khi đi du lịch, công tác tại các vùng bệnh Chikungunya đang tăng cao, cần chủ động phòng ngừa tránh muỗi đốt; chủ động theo dõi sức khỏe và thông báo cho cơ quan y tế khi có triệu chứng giống Chikungunya./.
Theo Báo Sức khoẻ & Đời sống