Xu thế toàn cầu hoá với nhiều nguy cơ gây ô nhiễm thực phẩm đe doạ sức khoẻ người tiêu dùng như: suy thoái kinh tế, môi trường ô nhiễm; thiên tai lũ lụt; gian lận thương mại trong sản xuất sữa nhiễm Melamin; thịt lợn nhiễm Dioxin... Trong nước, nguy cơ ô nhiễm thực phẩm vẫn thường trực ảnh hưởng đến sức khoẻ, gây ngộ độc thực phẩm (NĐTP) đó là tình trạng rau quả ô nhiễm hoá chất bảo vệ thực vật, hoá chất bảo quản, ô nhiễm vi sinh gây bệnh; buôn bán thực phẩm ô nhiễm, thực phẩm giả, thực phẩm kém chất lượng, thực phẩm không có nguồn gốc; rượu chứa Methanol nồng độ cao; sử dụng thực phẩm có độc tố tự nhiên; dịch tả xuất hiện ở nhiều tỉnh thành trong cả nước...

Trong 6 tháng đầu năm 2009 trên toàn quốc xảy ra 72 vụ NĐTP làm 3.069 người mắc, 2.455 người đi viện và 29 người chết. So sánh với cùng kỳ năm 2008, cả 4 chỉ tiêu của tình hình NĐTP đều giảm: số vụ ngộ độc giảm 52 vụ (41,9%); Số người mắc giảm 2.004 người (39,5%); Số người đi viện giảm 1.368 người (35,8%); Số người chết giảm 20 người (40,8%). Đây là những tín hiệu tích cực đáng kích lệ, bước đầu đã minh chứng hiệu quả của sự nỗ lực của cả cộng đồng, đặc biệt là hệ thống cơ quan chức năng với những giải pháp phù hợp và sự quyết liệt, triệt để trong quá trình triển khai trên thực tế.

Trong thời gian qua, các biện pháp đã được triển khai đồng bộ từ quản lý, chỉ đạo đến chuyên môn kỹ thuật. Trong đó điểm nổi bật nhất đó là sự đồng thuận, quyết liệt, triệt để của các cấp trong việc triển khai toàn diện các biện pháp phòng chống NĐTP theo chức năng, nhiệm vụ cụ thể. Việc phân định trách nhiệm ở các cấp, các ngành tạo ra hiệu quả trong chỉ đạo, điều hành của Ban chỉ đạo liên ngành về VSATTP ở Trung ương, ở thành phố Hà Nội, Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đồng Nai trong phòng chống NĐTP bếp ăn tập thể, xử lý rượu có hàm lượng methanol cao, nước uống đóng chai ô nhiễm, phòng chống bệnh dịch tả...  

Thông tin tuyên truyền đã cập nhật tình hình NĐTP, hoạt động của các cấp, các ngành trong giải quyết các "sự cố" về VSATTP, phổ biến quy định pháp luật, kiến thức cho các đối tượng, đặc biệt đã công khai các vi phạm để cảnh báo hiệu quả cho cộng đồng và hỗ trợ cơ quan chức năng xử lý các vụ việc. Công tác thanh tra, kiểm tra đã tích cực, chủ động phát hiện sớm, xử lý nghiêm các vi phạm để lập lại kỷ cương pháp luật điển hình như các vụ NĐTP bếp ăn tập thể, rượu có hàm lượng methanol cao, nước uống đóng chai bị ô nhiễm... Hiện hoạt động hậu kiểm năm 2009 đang được chuẩn bị về lực lượng, biện pháp kỹ thuật để triển khai đồng loạt trong năm 2009.

Các cơ quan chức năng đã tăng cường công tác giám sát để nắm chắc thông tin, diễn biến vụ NĐTP, nguy cơ NĐTP, đánh giá hiệu quả các biện pháp đã triển khai để dự báo tình hình, chủ động giải quyết kịp thời các "sự cố". Trong thời gian qua, nhiều doanh nghiệp xảy ra NĐTP tập thể đã đầu tư hàng trăm triệu đồng khắc phục triệt để những vi phạm có tính “bền vững” theo quy định để phòng như công ty Makalot (tỉnh Hải Dương), công ty Pousung (tỉnh Đồng Nai)... 

Phân tích đặc điểm các vụ NĐTP trong 6 tháng năm 2009 cho thấy:

Đã ghi nhận 30/63 (47,6%) tỉnh, thành phố xảy ra các vụ NĐTP. Phân bố số vụ NĐTP xảy ra nhiều nhất ở các tỉnh miền núi phía Bắc 24 vụ (33,3% số vụ), ít nhất là các tỉnh Tây Nguyên xảy ra 3 vụ (4,2% số vụ). Quy mô vụ NĐTP lớn (≥ 30 người mắc) chiếm 24 vụ (33,3% số vụ). Tỷ lệ vụ NĐTP xảy ra chủ yếu ở hộ gia đình 40 vụ (55,6% số vụ) với số mắc 486 người (chiếm 15,9% số mắc), số chết 28 người (chiếm 96,6% số chết), ở bếp ăn tập thể 15 vụ (chiếm 20,8% số vụ) với số mắc 1.919 người (chiếm 62,8% số mắc). Như vậy, số lượng mắc NĐTP chủ yếu ở loại hình NĐTP tại bếp ăn tập thể; số chết do NĐTP tập trung ở hộ gia đình, chủ yếu ở khu vực miền núi phía Bắc 20 người (68,9% số người chết). Nguyên nhân các vụ NĐTP do vi sinh vật chiếm 3 vụ (do E. Coli, Cl.Perfringens, Vibrio Cholera); do độc tố tự nhiên trong thực phẩm chiếm 14 vụ (do độc tố sam 1 vụ, độc tố nấm 11 vụ, 2 vụ do độc tố cóc), do thực phẩm bị biến chất 3 vụ (3 vụ do Histamin trong cá biển). Nguy cơ NĐTP vẫn do nguồn thực phẩm vẫn chưa được kiểm soát an toàn triệt để trong sản xuất, chế biến, kinh doanh; nhận thức – hành vi không bảo đảm VSATTP của một bộ phận người tiêu dùng, đặc biệt ở các tỉnh miền núi phía Bắc. Thời gian tới vẫn hiện hữu nhiều thách thức trong công tác phòng chống ngộ độc thực phẩm đó là tình hình NĐTP chưa được kiểm soát có tính bền vững.

Ngộ độc thực phẩm là hậu quả của việc sử dụng thực phẩm ô nhiễm, sản xuất, chế biến, bảo quản và sử dụng thực phẩm không đảm bảo VSATTP. Ngộ độc thực phẩm đang là vấn đề dành được sự quan tâm của cả cộng đồng. Phòng chống hiệu quả NĐTP trở thành "mệnh lệnh", là yêu cầu của cả hệ thống quản lý nhà nước, các doanh nghiệp, các tổ chức chính trị - xã hội và cả người tiêu dùng. Trong điều kiện còn hạn chế về các nguồn lực, vấn đề lựa chọn các giải pháp phù hợp trong từng lĩnh vực ưu tiên với sự quyết liệt là đặc biệt cần thiết. Các giải pháp tập trung vào vấn đề NĐTP tại bếp ăn tập thể; tăng cường cảnh báo nguy cơ ô nhiễm thực phẩm; tăng cường thanh tra, kiểm tra; tăng cường vai trò chỉ đạo, điều hành của UBND các cấp; xã hội hoá hoạt động để huy động tối đa mọi nguồn lực trong nhiệm vụ bảo đảm VSATTP.

Nguồn website Cục An toàn vệ sinh thực phẩm