Tại Việt Nam, trong những năm qua tình hình vi phạm pháp luật và tội phạm về mua bán người diễn biến hết sức phức tạp, ngày càng nghiêm trọng và có xu hướng gia tăng, với tính chất, thủ đoạn ngày càng tinh vi, xảo quyệt, mang tính vô nhân đạo, có sự câu kết chặt chẽ giữa các đối tượng ở trong nước với nước ngoài, được thực hiện bởi các đối tượng chuyên nghiệp, có tiền án, tiền sự về tội phạm mua bán người. Các đối tượng thực hiện hành vi mua bán người được núp bóng bởi các hình thức như: Tham quan, du lịch, ký kết làm ăn kinh tế, lao động xuất khẩu, tổ chức kết hôn thông qua môi giới, nhận con nuôi… Hầu hết, các vụ mua bán người thường diễn ra ở các tỉnh giáp biên giới với Trung Quốc như Hà Giang, Lào Cai, Cao Bằng, Điện Biên,…; vùng núi, vùng sâu, vùng xa, vùng kinh tế kém phát triển, cuộc sống của người dân còn gặp nhiều khó khăn. Do đó, họ dễ dàng bị lợi dụng và cả tin vào các đối tượng phạm tội. Nạn nhân của các vụ mua bán người thường chủ yếu làm nô lệ tình dục, lao động cưỡng bức, lấy nội tạng, bào thai, mang thai thuê… Nạn nhân không chỉ là phụ nữ và trẻ em như những năm trước đây mà đối tượng của loại tội phạm này hướng tới còn cả nam giới và trẻ sơ sinh.
Theo báo cáo của Ban chỉ đạo phòng, chống tội phạm của Chính phủ (Ban chỉ đạo 138/CP) cho biết, trong quý I/2024, lực lượng chức năng đã phát hiện, khởi tố mới 20 vụ/40 đối tượng (tăng 17,6% so với cùng kỳ năm 2023). Tổng số vụ án thụ lý điều tra trong kỳ là 84 vụ/223 đối tượng phạm tội mua bán người, xác định có 178 nạn nhân trong các vụ án (114 nam, 64 nữ); trong đó 47 vụ/124 đối tượng phạm tội mua bán người, 39 vụ/99 đối tượng phạm tội mua bán người dưới 16 tuổi.
Nguyên nhân chính khiến gia tăng tình trạng mua bán người là do siêu lợi nhuận về kinh tế; mất cân bằng về giới tính; lợi dụng sự phát triển mạnh mẽ của mạng xã hội, các đối tượng mua bán người ngày càng có nhiều phương thức, thủ đoạn mới ngày càng tinh vi, xảo quyệt; hạn chế về nhận thức do có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, thất nghiệp, thiếu việc làm, trình độ nhận thức còn lạc hậu, hiểu biết về pháp luật còn hạn chế nên thường bị lôi kéo, dụ dỗ tìm kiếm việc làm với mức lương cao; thiếu sự quan tâm, dạy dỗ của gia đình khiến nạn nhân dễ sa vào cạm bẫy; xuất nhập cảnh chưa được kiểm soát hiệu quả; sự mất cảnh giác, nhẹ dạ cả tin của người dân; công tác truyền thông, giáo dục, đấu tranh, trấn áp tội phạm mua bán người ở vùng sâu, vùng xa, vùng có kinh tế đặc biệt khó khăn chưa lan rộng đến người dân.
Để phòng ngừa, đấu tranh với những loại tội phạm này, trước hết người dân cần nêu cao tinh thần cảnh giác, tự bảo vệ mình và người thân. Đây là yếu tố cần thiết trong công tác phòng ngừa, tránh tạo môi trường thuận lợi để bọn tội phạm hoạt động. Luôn cảnh giác, đề phòng người lạ hoặc cả người thân đi làm ăn xa trở về hứa hẹn tìm việc hoặc rủ hợp tác làm ăn. Cảnh giác với những lời hứa hẹn, dụ dỗ tìm việc làm có thu nhập cao trong các nhà máy, cửa hàng, quán bar, giúp việc trong nước, nước ngoài hoặc lấy chồng nước ngoài giàu có. Từ chối mọi sự giúp đỡ về tiền bạc, lợi ích vật chất của người khác, nhất là từ người lạ mới quen biết. Tìm hiểu thật kỹ về địa danh, địa điểm mà mình định đến và đặc điểm, nhân thân của những người bạn đi cùng mình như thế nào. Thường xuyên tìm hiểu để nâng cao trình độ văn hóa, pháp luật, kỹ năng tự bảo vệ, có thể đảm bảo an toàn cho bản thân và giúp cho người thân khỏi bị mua, bán. Quan trọng luôn nhớ địa chỉ và số điện thoại tin cậy, có thể là của chính quyền, cơ quan, tổ chức, người thân,...để có thể liên hệ giúp đỡ khi cần thiết. Đồng thời, tuyên truyền cho những người thân trong gia đình, bạn bè biết và cảnh giác với tội phạm buôn bán người.
Năm 2024, “Ngày thế giới phòng, chống mua bán người” và “Ngày toàn dân phòng, chống mua bán người - 30/7” sẽ diễn ra từ ngày 01/7/2024 đến ngày 31/7/2024 với chủ đề “Không trẻ em nào bị bỏ lại phía sau trong cuộc chiến phòng, chống mua bán người” nhằm mục đích nâng cao vai trò, trách nhiệm và hiệu quả công tác phối hợp của các cấp, các ngành, các địa phương, qua đó huy động sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn dân tham gia phòng, chống mua bán người; đẩy mạnh công tác truyền thông về phòng, chống mua bán người, tăng cường công tác nắm tình hình, đấu tranh, trấn áp tội phạm mua bán người, nhất là mua bán người dưới 16 tuổi; làm tốt công tác tiếp nhận, xác minh, xác định, giải cứu, bảo vệ an toàn và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán, người nghi là nạn nhân.
Hưởng ứng “Ngày thế giới phòng, chống mua bán người” và “Ngày toàn dân phòng, chống mua bán người - 30/7” năm 2024, Sở Y tế tỉnh Phú Thọ đã chỉ đạo các đơn vị tổ chức quán triệt, ý nghĩa, vai trò quan trọng và nội dung Quyết định số 193/QĐ-TTg, ngày 09/02/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình phòng, chống mua bán người giai đoạn 2021 – 2025 và định hướng đến năm 2030; tăng cường chỉ đạo, triển khai thực hiện có hiệu quả các văn bản chỉ đạo của Trung ương, Tỉnh ủy, UBND tỉnh về công tác phòng, chống mua bán người; kế hoạch số 903/KH-SYT, ngày 15/4/2024 của Sở Y tế về thực hiện công tác phòng, chống tội phạm; phòng chống ma túy và phòng, chống mua bán người ngành Y tế năm 2024; đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền về “Ngày thế giới phòng, chống mua bán người”, “Ngày toàn dân phòng, chống mua bán người” bằng các hình thức sinh động trên các phương tiện thông tin đại chúng (chú trọng truyền thông qua mạng xã hội), tập trung tuyên truyền về phương thức, thủ đoạn hoạt động, cách thức nhận biết, biện pháp phòng ngừa đối với tội phạm này để toàn thể công chức, viên chức và người lao động nâng cao tinh thần cảnh giác, chủ động phòng tránh và tích cực tham gia vào công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm mua bán người; quảng bá rộng rãi số điện thoại của Tổng đài quốc gia bảo vệ trẻ em, đồng thời là đường dây nóng tư vấn và hỗ trợ nạn nhân mua bán người (Tổng đài 111) trên website ngành, cơ quan, đơn vị./.
Khánh Ngọc tổng hợp